گیاهان دارویی و معطر ایران

مرزه

Satureja hortensis

Summer savoury

Lamiaceae

معرفی و گیاهشناسی
گیاهی است از خانواده نعناعیان كه در ایران 12 گونه علفی یكساله و چند ساله دارد كه 8 گونه ی آن مختص ایران است. Satureja hortensis كه به مرزه تابستانه معروف است، گیاهی است یكساله با شاخه های نازك به رنگ سبز مایل به كبود و مخلوط با قرمز و  دارای برگ های متقابل، ساقه ی چهارگوش، گلهای نامنظم و دوجنسی به رنگ صورتی تا آبی- سفید، میوه كپسول دارای دانه های قهوه ای تیره و وزن هزار دانه اش 4/0 تا 6/0 گرم است.

نیازهای اكولوژیكی
این گیاه بومی اروپای جنوبی است و محیط های گرم و خشك با نور زیاد، خاك لومی با  ۷ =PH را می پسندد.

كاشت، داشت، برداشت
این گیاه در اواخر فروردین ماه پس از گذشتن سرمای بهاره كشت می شود. 6 تا 8 كیلوگرم بذر در هكتار به فاصله 40 تا 45 cm كشت می شود. گیاه در زمان گلدهی برداشت می شود.

فرآوری
اسانس مرزه از تقطیر با بخار آب از برگ ها و سرشاخه های برگدار حاصل می شود. این اسانس مایعی بی رنگ و یا مایل به زرد است و دارای 30 درصد كارواكرول و  25 درصد سیمن است.

خواص و كاربرد
اسانس گیاه مرزه دارای طبیعت گرم، اثر مقوی معده، تسهیل كننده عمل هضم، ضد نفخ و مدر است. برای معالجه اسهال بسیار مناسب است و ضدعفونی كننده قویی می باشد. این گیاه را به عنوان چاشنی و ادویه به همراه گوشت به كار می برند. دارویی به نام تیمیان Thymian كه از مرزه ، آویشن، رازیانه و اكالیپتوس ساخته شده است در داروخانه های كشور موجود است و دارای اثر ضد سرفه و خلط آور می باشد.

ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

مقالات فارسی

 محمدتقی عبادی

آقطی

Sambucus spp

Elderberry

Caprifoliaceae

معرفی و گیاهشناسی
گیاهی است از خانواده ی Caprifoliaceae كه به صورت درخت یا درختچه دیده می شود. دارای برگهای متقابل و به فرم مركب دارای 5 تا 7 برگچه و فاقد گوشواره است. گلها به رنگ سفید و به صورت گل آذین دیهیم یا خوشه قرار دارند. میوه به فرم سته و به رنگ قرمز یا سیاه است و دارای 2 تا 3 میوه می باشد. ریزوم هایی به رنگ سفید دارد. تمام اندام های گیاه سمی است و بوی ناخوشایندی دارد.
دو گونه از این گیاه دارای اهمیت دارویی هستند: S.ebulus آقطی صغیر و S.nigra آقطی كبیر 
S.ebulus در شمال كشور و  S.nigra در حوالی همدان، تهران،سمنان و كردستان یافت می شود.

نیازهای اكولوژیكی در خاك های تقریبا شور می روید و به رطوبت زیاد و ازت فراوان نیاز دارد. در سایه به خوبی می روید ولی نور فراوان باعث افزایش عملكرد اش می شود. 
 
كاشت، داشت، برداشت
بذور آقطی را در مرداد ماه تا شهریور ماه جمع آوری می كنند و این بذور را در پاییز همان سال یا بهار سال بعد در خزانه كشت می كنند. یك سال بعد نهال ها را به زمین اصلی منتقل می كنند.
تكثیر رویشی گیاه بوسیله ی قلمه نیمه خشبی ساقه به طول 20 سانتی متر كه در تیر ماه تا شهریور ماه گرفته می شود در خزانه هوای آزاد با رطوبت مناسب ( ترجیحا سایه باشد تا قلمه ها زودتر ریشه دهند) قرار داده می شوند تا ریشه بزنند.
قلمه ها در زمین اصلی به فواصل 100 تا 150 سانتی متر روی ردیف و 250 تا 300 بین ردیف كشت می شود.
برداشت محصول هنگامی است كه گلهای قسمت های كناری گل آذین باز شده اند و گلهای وسط به حالت غنچه هستند. میوه ها هم در حالت رسیده برداشت می شوند.

فرآوری
گل ها دارای 1/. تا 2/. اسانس و گلیكوزید سامبونیگرین و فلاونویید ها هستند. میوه ها دارای اسید های آلی و ویتامین های A  و C  هستند.
عصاره گیری توسط الكل متانل 80 درصد صورت می گیرد. عصاره حاصل پس از جمع آوری توسط تقطیر با بخار آب تغلیظ می شود و سپس در آزمایشگاه حلال از آن تبخیر می شود.

خواص و كاربرد مواد موثره آقطی دارای اثر آرامبخش، مدر، تقویت كننده عضلات قلب، درمان سرماخوردگی و ... است. گل ها دارای اثر مسهلی هستند.

  
و ادامه دارد ...
 

تصاویر این گیاه    

مقالات علمی انگلیسی

مقالات علمی فارسی

محمدتقی عبادی

سداب

Ruta graveolens

Rue

Rutaceae

معرفی و گیاهشناسیگیاهی است چندساله از خانواده مرکبات، دارای 50 تا 100 سانتی متر ارتفاع، برگ ها دارای بریدگی های نسبتا عمیق،گل ها به رنگ زرد ( از اختصاصات اش این است که گل های مرکزی گل آذین اش به صورت قطعات 5 تایی هستند ولی گل های کناری شامل قطعات 4 تایی است)، میوه اش کپسول، دارای چند خانه و در سطح کپسول ها برجستگی های دایره ای شکلی دیده می شود. بذور اش لوبیایی شکل به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه هستند و وزن هزار دانه اش 5/2 گرم است.

نیازهای اکولوژیکی
بومی نواحی جنوبی مدیترانه است. به هوای گرم و تابش آفتاب زیاد و آبیاری منظم نیازمند است. خاک های شنی دارای کربنات کلسیم را می پسندد. PH خاک برای این گیاه 5/5 تا 5/8 مناسب است.

کاشت،داشت،برداشتبه دو صورت مستقیم و غیرمستقیم کشت می گردد. کشت مستقیم در اواخر زمستان صورت می گردد. 4 تا 5 کیلوگرم بذر برای یک هکتار مزرعه مورد نیاز است و فاصله ردیف کشت در این روش، 40 سانتی متر می باشد.
کشت غیر مستقیم برای سطوح وسیع توصیه می شود و در خزانه هوای آزاد در اواخر فروردین صورت می گیرد. بذور به فواصل 25 تا30 سانتی متر کشت می شوند و 1 تا 2/1 کیلوگرم بذر برای یک هکتار مزرعه استفاده می شود. وقتی ارتفاع گیاهان به 25 تا 30 سانتی متر رسید، در زمین اصلی به فواصل 50 سانتی متر بین ردیف ها  و 25 سانتی متر روی ردیف ها کشت می شوند.
چون گیاهی مقاوم است، کمتر به بیماری های باکتریایی و ... مبتلا می شود و تنها توصیه در مورد عملیات داشت این گیاه این است که در سال اول رویش، وجین علف علف های هرز به خوبی صورت گیرد.
برداشت از سال دوم صورت می گیرد. 2 تا 3 مرتبه در سال می توان برداشت نمود . بهترین زمان برداشت در هنگام گلدهی است که دارای حداکثر مواد موثره می باشد. به دلیل آلکالوئیدهای سمّی موجود در این گیاه، در هنگام برداشت بایستی از ماسک و دستکش استفاده نمود. عملکرد اندام خشک سداب، 5/3 تا 4 تن در هکتار است.

فرآوری
مهمترین ترکیبات این گیاه عبارتند از: روتین، کومارین، فورانوکومارین، آلکالوئید های سمی (کینولین و اکریدون) و اسانس. اسانس سداب Rue oil نام دارد و دارای 90 درصد متیل نونیل ستون است و دارای مقدار کمی از استرها و فنل ها است. اسانس این گیاه با روش تقطیر بوسیله ی آب از اندام های خشک گیاه حاصل می گردد. وزن هر میلی گرم اسانس 84/0 گرم است و تقریبا از هر صد کیلوگرم گیاه خشک، صد گرم اسانس حاصل می گردد.

خواص و کاربرد
پیکر رویشی و برگ های این گیاه دارای خاصیت کاهش فشار خون، سقط جنین، قاعده آور، التیام دهنده زخم ها، درمان گزش مار و ... است و داروهایی با نام های روتوزید، روتاسکوربین و روتوفیلین از این گیاه فرموله شده است. در ضمن از این گیاه به عنوان حشره کش هم استفاده می شود.

و ادامه دارد ...

 تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی