گیاهان دارویی و معطر ایران

مروری بر درختچه دارویی قاط

.
محمّد نورانی¹، محمّدتقی عبادی^2*
1- دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی گرایش گیاهان دارویی،دانشگاه تربیت مدرس
2- استادیار گروه علوم باغبانی (فیزیولوژی و اصلاح گیاهان دارویی)، دانشگاه تربیت مدرس.

.

منبع: نورانی، م.، عبادی، م.ت. 1395. قاط، درختچه محافظ فرسایش خاک. مجله باغدار. 112: 12-7.

.
چکیده
قاط با نام علمی Catha edulis یک درختچه با رشد کُند متعلق به خانواده شمشادیان می باشد که مدت طولانی نقش مهمی در طب سنتی شرق آفریقا و خاورمیانه ایفا کرده است. برگ قاط بطور سنتی به عنوان چای مصرف شده یا به صورت آدامس برای درمان برخی بیماری های مختلف (آنفلوانزا، سرفه، آسم، معده درد) استفاده می شده است ولی امروزه دانش مصرف کنندگان فقط محدود به اثر مخدر آن بوده که بخاطر نبود یک مرجع علمی مناسب می باشد. با توجه به تنوع آب و هوایی که در کشورمان وجود دارد، می توان این گیاه با ارزش را در استان های خوزستان، سیستان و بلوچستان و بخش هایی از کرمان و فارس کشت کرده و از فواید زیاد آن در زمینه های مختلف استفاده کرد. از آنجا که قاط توانایی جلوگیری از فرسایش خاک را دارد، می تواند گزینه خوبی برای مناطق مورد نیاز و متناسب با آب و هوای این گیاه باشد.

معرفی و گیاهشناسی
قاط (Khat، Qat) با نام علمی Catha edulis (Vahl) Forssk. ex Endl یک درختچه با رشد کُند و متعلق به خانواده شمشادیان (Celastraceae) می باشد. به طور کلی، قاط به عنوان یک محصول با ارزش اقتصادی بسیار بالا و آب مورد نیاز نسبتا پایین و نیروی کار کم برای کشاورزان شمال آفریقا و خاورمیانه اهمیت فراوانی دارد. کشت قاط نیاز به سرمایه کمی برای شروع دارد و درآمد مناسبی برای بسیاری از مردم فراهم می کند. قاط در حال حاضر یکی از بزرگترین محصولات کشاورزی اتیوپی بوده و دومین محصول صادراتی آن می باشد و یک منبع درآمد برای میلیون ها نفر از کشاورزان اتیوپی است [4]. جویدن قاط (قاط زدن) دارای سابقه ای طولانی در شمال آفریقا می باشد. گزارش استفاده از قاط درکرانه های شمال آفریقا حداقل به هشت قرن پیش بر میگردد. برگ توسط مردم در قرون وسطی جویده می شد، مخصوصا در مناطق تحت سلطه مسلمانان جنوب اتیوپی از قرن چهاردهم شروع شد و در اواسط قرن نوزدهم از طریق مسیرهای تجارتی فرهنگ جویدن قاط به کشورهای مسلمان گسترش پیدا کرد [3]. استفاده از قاط یک سنت برای قرن ها در سراسر سومالی، یمن و اتیوپی بوده که در کافه ها به صورت جویدنی، کشیدنی (مثل سیگار) و نوشیدنی (چای عربی) استفاده می شده است [5].
قاط درختچه ای است همیشه سبز که 2 تا 5 متر رشد می کند ولی ارتفاع آن در برخی مناطق به 15 تا 25 متر هم می رسد. برگ ها دندانه دار، دارای 5 تا 10 سانتی متر طول و 1 تا 4 سانتی متر عرض دارند. گل ها بصورت گل آذین گرزن محوری کوتاه با طول 4 تا 8 سانتی متر دیده می شوند و دارای پنج گلبرگ سفید هستند. میوه آن یک کپسول حاوی 1 تا 3 عدد دانه بالدار است. شاخه های جوان به رنگ های سبز و صورتی هستند و ریشه های آن تا عمق 3 متری می تواند رشد کند. نخستین توضیحات علمی در مورد گیاه قاط در فلور عربستان سعودی توسط گیاه شناس سوئدی پیتر فورسکل نوشته شده است. Catha spinose گونه دیگری است که به صورت وحشی در یمن وجود دارد [7].
 
نیازهای اکولوژیکی و پراکنش جغرافیایی
اصول کاشت، داشت و برداشت
فرآیندهای پس از برداشت و فرآوری
مواد موثره، خواص درمانی و کاربردها
عوارض
اقتصاد و تجارت
نتیجه گیری
منابع
 .

دریافت متن کامل مقاله

 .

و ادامه دارد ..