گیاهان دارویی و معطر ایران

مروری بر اهلی سازی گیاهان دارویی و معطر

.

فائزه صیادی1، محمّدتقی عبادی*2

1- دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، گرایش گیاهان دارویی، دانشگاه تربیت مدرس.
2- عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس.

.

مقدمه
از زمان بسیار قدیم، مردم منابع گیاهی را برای نیازهای خود جمع‌آوری می‌کردند. حتی امروزه صدها میلیون نفر، عمدتا در کشورهای در حال توسعه، بخش قابل توجهی از نیازهای معیشتی و درآمد خود را از محصولات گیاهی جمع‌آوری شده، بدست می‌آورند. جمع‌آوری محصولات باارزش مانند گیاهان دارویی نیز به دلایل فرهنگی و اقتصادی در کشورهای پیشرفته ادامه دارد.
تعداد گونه‌های گیاهی که برای اهداف دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تنها قابل تخمین است؛ در کل میتوان تخمین زد از 450000 گونه گیاهی جهان، تعداد گونه‌های گیاهی مورد استفاده برای اهداف دارویی حدود 72000 باشد. ارزیابی اینکه چند گونه گیاهان دارویی به‌صورت تجاری معامله می‌‌شوند، دشوار است. عمده مواد گیاهی از کشورهای در حال توسعه صادر می‌شوند درحالی‌که بازارهای عمده در کشورهای پیشرفته قرار دارند. حدس مطلوبی وجود دارد که تعداد کل گیاهان دارویی در تجارت بین‌المللی حدود 3000 گونه در سراسر جهان باشد.
تقاضا برای منابع گیاهی برای گسترش بازارهای محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی با افزایش حجم روبه‌رو شده و تا حد زیادی از جمعیت وحشی برداشت می‌شوند. منابع گیاهی وحشی به‌طور کلی با جنگل‌زدایی و تبدیل آن‌ها به مزارع، چراگاه و زمین‌های کشاورزی به‌طور فزاینده‌ای محدود می‌شود. در بسیاری از موارد، تاثیر از طریق برداشت مستقیم همزمان با کاهش به دلیل تغییر در کاربری زمین همراه است. این امر به مدیریت زیستگاه به‌عنوان عامل اصلی در مدیریت جمعیت گونه‌ها نیاز دارد. ارزیابی ها نشان می دهد که 21% از گیاهان جهان تهدید می‌شوند. اگر این درصد به 72000 گونه دارویی اعمال شود، ما را به این نتیجه می‌رساند که حدود 15000 گونه گیاهان دارویی و معطر حداقل تا حدی تهدید می‌شوند.
با افزایش درک اینکه برخی از گونه‌های وحشی بیش از حد مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، برخی توصیه می‌کنند که گونه‌های وحشی به سیستم‌های کشت وارد شده و اهلی‌سازی شوند. منظور از اهلی‌سازی فرآیندی است که طی آن گیاهان وحشی به محصولات زراعی تبدیل می‌شوند.

استراتژی اهلی‌سازی:
روند اهلی‌سازی گیاهان دارویی به دو فعالیت مختلف تقسیم می‌شود:
1. در رویشگاه طبیعی: تحقیقات و مشاهدات در رویشگاه طبیعی عبارتند از گیاهشناسی، شرایط آب‌وهوایی، خصوصیات خاک، رشدونمو و فیزیولوژی گیاه، تولیدمثل، تکثیر طبیعی و حساسیت به آفات و بیماری‌ها.
2. در مزرعه: مطالعات انجام شده در مزرعه شامل جنبه‌های روش‌های تکثیر، اقدامات پیشرفته کاشت، محافظت در برابر علف‌های هرز و آفات، زمان بهینه برداشت، استفاده از مکانیزاسیون، فرآیندهای پس از برداشت، کنترل کیفیت و بررسی فیتوشیمیایی است.

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...

گياهان دارويي و معطر هالوفيت (شورپسند)

.

محمّدکاظم صالحی1، محمّدتقی عبادی*2
1- دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، گرایش گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
2- عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس.

.

چکیده
شرایط متنوع اقلیمی کشور باعث شده است که تنوع گیاهان دارویی مناسبی در اختیار داشته باشیم. حدود 61 درصد مناطق کشور را مناطق خشک و بیابانی تشکیل داده و رشد روز افزون جمعیت و کمبود موادغذایی باعث شده به این مناطق برای سکونت و تامین نیازهای غذایی خویش توجه بیشتری داشته باشيم. هدف از تدوين این مقاله، شناخت گیاهان دارویی هالوفیت یا شورپسند با توجه به محیط رشد، مواد موثره، نحوه تعامل آنها با زمینهای شور و کاربردهاي آنها است که بتوان با تحقیقات گسترده، حداکثر استفاده را از آنها برد و مشکل کمبود آب شیرین را جبران و بهره وری از بیابان و منابع آب و خاک شور را افزایش داد.
گل واژگان: گیاهان شورزی، گیاهان مناطق خشک، مواد موثره، گياهان نمک دوست

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...

مروری بر گیاهان دارویی آبزی و نيمه آبزي

.

فائزه رضوانی نیا1، محمّدتقی عبادی2*

1- دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس
2- عضو هیات علمی گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس.

.

چکیده
رویش گیاهان دارویی در زیستگاه های متفاوتی اتفاق می افتد که از جمله آنها می توان به رویش برخی از این گیاهان در درون یا مجاورت آب ها اشاره نمود که به این دسته، گیاهان دارویی آبزی گفته میشود. این گیاهان برای زندگی در چنین شرایطی دارای اندام های سازگار برای بقا در درون و یا سطح آب هستند و متداول ترین اندام سازگار شده آنها، بافت آئرانشیم می باشد. در این مقاله تعدادی از گیاهان دارویی آبزی مورد بررسی قرار گرفته و به برخی از خواص درمانی و کاربردهای آنها نیز اشاره شده است.
کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، گیاهان آبزی، مواد موثره، خواص درمانی.

مقدمه
طب سنتی هنوز هم تقریبا در هر بخش از جهان بدون توجه به تحولات در سیستم های دارویی مدرن مورد اعتماد و استفاده قرار می گیرد. این موضوع ممکن است به دلیل تعدادی از عوامل پیچیده اجتماعی-اقتصادی، کمبود امکانات مدرن، درمان های گران قیمت، آموزش، اعتقاد و غیره باشد. اصول اولیه سیستم های طب سنتی شامل استفاده از گیاهان مختلف برای درمان بیماری همراه با انتقال دانش از نسل به نسل دیگر است که تحولات در سیستم های دارویی مدرن نیز به طریقی از اینها سرچشمه می گیرد. پیشرفت های سریع در علم و فناوری مربوط به فارماکوگنوزی، کروماتوگرافی، بیوتکنولوژی گیاهی، زیست شناسی مولکولی و غیره به طور فوق العاده ای به افزایش ارزش سیستم های سنتی دارویی کمک کرده است که ترکیبات بیولوژیک فعال و کاربردهای آنها را مشخص می کند.
گروهی از مردم در دوران باستان ترجیح می دادند در اکوسیستم تالابی و مرطوب زندگی کنند، جایی که آنها می توانستند از شرایط و امکانات برای تهیه غذا، پوشاک و ... استفاده کنند. گیاهان آبزی با تأمین غذا، کود، فیبر و منبع دارویی نقش بسزایی در تمدن بشری داشته اند و همچنین آنها با تبدیل انرژی نوری به انرژی شیمیایی به عنوان تولیدکنندگان اولیه اکوسیستم آبی در نظر گرفته می شوند. علاوه بر این، گیاهان آبزی برای ماهی ها، حشرات و دیگر آبزیان یا دوزیستان، سرپناه و غذا فراهم می کنند و همچنین برای کنترل فیتوپلانکتون ها و خزه ها در آب استفاده میشوند. استفاده از گیاهان آبزی برای گیاه پالایی در ارتباط با فلزات سنگین در اکوسیستم های آبی نیز حائز اهمیت می¬باشد و علاوه بر این موارد، استفاده از گیاهان آبزی در صنعت پرورش ماهی های آکواریومی در سراسر جهان باعث افزایش تقاضای آنها شده است.
متاسفانه نمی توان تعداد دقیقی از گیاهان دارویی آبزی ارائه داد. مطالعات انجام شده بر روی گیاهان آبزی نشان داده است که این گیاهان کم استفاده ترین گیاهان هستند. با اینکه بسیاری از آن ها پتانسیل بالایی برای استفاده به عنوان گیاهان دارویی دارند، اما کاربرد آنها محدود به مناطق خاصی از جهان است که این موضوع در درجه اول به دلیل ناآگاهی در مورد این گیاهان یا عادات غذایی افراد می¬باشد. بیش از 50 درصد از مردم در بسیاری از مناطق سریلانکا و ایالت های هند نزدیک به آب، از گیاهان آبزی به عنوان گیاهان دارویی و سپس از آنها به عنوان غذا و زینت در هدایای مذهبی استفاده می کنند. دانشمندان در سراسر جهان علاقه مند هستند تا آن ها را بر اساس ویژگی های مورفولوژیک و ژنتیکی جداسازی کنند. در این مطالعه به تشریح تعدادی از گیاهان دارویی آبزی، نیمه آبی و کاربردهای دارویی آنها می پردازیم.

1) وَج، اگیر ترکی یا سوسن صغیر
Acorus calamus L. (Sweet Flag; Araceae)
یک گیاه دارویی مهم از خانواده گل شیپوریان می باشد که در مناطق معتدل، نیمه گرمسیری و گرم آسیا، اروپا و آمریکای شمالی، مناطق باتلاقی، زمین های کم عمق و لبه برکه ها پراکندگی گسترده ای دارد. مردم از ریزوم، ریشه و برگ های آن استفاده میکنند که حاوی آلکالوئیدهای مهم دارویی (کولین)، آکورین و کالامینA، گلیکوزیدهای تلخ، کالامول، صمغ، رزین و تانن میباشد. ترکیب اصلی برگ ها بتا آسارون (27 تا 45 درصد) است، در حالی که در ریزوم ها آکورنون (20.86 درصد) و ایزوکالامندیول (12.75 درصد) به عنوان اجزای اصلی هستند. این گیاه از زمان های قدیم در سیستم آیورودای هند، سیستم های مراقبت های بهداشتی سنتی چینی، آمریکایی و اروپایی استفاده می شود. این گیاه برای درمان آسم، اسهال، صرع، جنون، بی خوابی، مالیخولیا، عوارض قلب، ریه و بیماری های پوستی میتواند مفید باشد. همچنین در برخی مطالعات از این گیاه به عنوان ضد باکتری، ضد زخم، ضد اضطراب، ضد تشنج و ضد اسپاسم نام برده شده است.

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...

مروری بر گیاه دارویی شَقاقُل

میترا صادقی1، محمّدتقی عبادی2

1- دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس
2- عضو هیئت علمی گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس

.

چکیده
شَقاقُل یکی از گیاهان دارویی مهم و شناخته شده در طب سنتی ایران و جهان است که عمدتا ریشه ی آن جهت مصارف دارویی و غذایی برداشت می شود. نام شَقاقُل در منابع علمی به دو گونه کاملا متفاوت با اسامی علمی Polygonatum orientale Desf. و Pastinaca sativa L. اطلاق شده است که اولی شَقاقُل ایرانی بوده و از رویشگاه هایی جنگلی در نواحی شمال کشور برداشت میشود و دومی شَقاقُل اروپایی است که در فلور گیاهی ایران وجود ندارد ولی در سطح جهان بصورت تجاری کشت می گردد. در این مقاله به معرفی هر دو گونه خواهیم پرداخت.

1) شَقاقُل ایرانی
1-1- مقدمه
شَقاقُل ایرانی که به آن مُهر سلیمان شرقی نیز می گویند، بومی ترکیه، ایران، قفقاز‌ و روسیه است. در ایران در نواحی جنگلی استان‌های گیلان (جنگل اسالم)، گرگان، مازندران و آذربایجان (ارسباران) میروید. همه‌ی قسمت‌های شَقاقُل، از ریشه، میوه، بذر، برگ و ساقه، دارای خواص دارویی است و در طب سنتی کاربرد دارد. دو گونه دیگر جنس Polygonatum با نام علمی P. glaberrimum C. Koch. و P. sewerzowii Regel. در ایران به اشتباه به جای شَقاقُل ایرانی برداشت و مصرف میشوند.
1-2- گیاهشناسی
شَقاقُل ایرانی گیاهی است دو‌ساله، علفی و پایا با نام علمی Polygonatum orientale Desf. و متعلق به تیره‌ی مارچوبه (Asparagaceae) می باشد. ساقه این گیاه به ارتفاع ۳۰ تا 70 سانتیمتر، گوشه‌دار و پر‌گره که برگ‌هایش بر روی این گره‌ها میروید، برگ‌ها متناوب به طول 6 تا 14 و عرض 5/2 تا 5/4 سانتیمتر، شکل برگ بیضوی-تخم‌مرغی یا بیضوی و باریک که در سطح تحتانی زبر، پرزدار و دارای لایه مومی، انتهای برگ باریک شده و به دمبرگی کوتاه ختم می شود. ریشه‌ی این گیاه ضخیم، پرگره، با طعمی شیرین، معطر و سفید‌رنگ است. گل آذین ۱ تا 5 گلی، گلپوش به طول ۱۰ تا ۱۲ میلیمتر، لوله‌ای و سفید رنگ است. میوه‌ی شَقاقُل به اندازه‌ی نخود، سیاه‌رنگ و آبدار است. شَقاقُل از طریق تقسیم ریزوم و کشت بذر قابل تکثیر می باشد.

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...

مروری بر استخراج مواد موثره گیاهان دارویی با استفاده از تترافلوئورواتان (R134a)

.

فاطمه رحمانیان1، محمّدتقی عبادی2

1- دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی گرایش گیاهان دارویی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
2- دانشیار گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران

.

چکیده
طراحی روش‌های استخراج سبز و پایدار ترکیبات طبیعی در حال حاضر یک موضوع تحقیقاتی داغ در مجامع علمی است. در این مقاله مروری، ضمن بیان نکاتی در رابطه با روش های استخراج سبز مواد موثره گیاهان دارویی و معطر، روش نوین استخراج مواد موثره با استفاده از 2،1،1،1-تترافلوئورواتان (R134a) نیز معرفی می گردد. این روش به دلیل توانمندی بالا در استخراج انواع ترکیبات طبیعی در محدوده دما و فشار پایین، به عنوان رقیب جدی استخراج با مایعات فوق بحرانی مطرح می باشد که به دلیل نیاز به فشار بسیار بالا، هزینه ی زیادی را به صنایع فرآوری تحمیل می کند.
کلیدواژه: استخراج سبز، استخراج کربن دی اکسیدفوق بحرانی، گاز R134a

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...

مروری بر برخی از منابع تولیدکننده صمغ، رزین و مان های تجاری

.

زهره زارع1، محمّدتقی عبادی2
1- دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی گرایش گیاهان دارویی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
2- دانشیار گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران

.

چکیده
صمغ ها و رزین ها به عنوان محصولات فرعی جنگل و مرتع (محصولات غیرچوبی جنگل) در طبقه بندی های علمی معرفی می شوند. رزین ها عمدتاً از ترکیبات ترپنی تشکیل شده اند و در حلال های آلی مختلف محلول هستند اما در آب حل نمی شوند. صمغ ها از پلی ساکاریدها و مشتقات آنها ساخته شده اند و محلول در آب هستند یا به بیان دیگر آب را به خوبی جذب می کنند ولی در حلال های آلی غیرقابل حل هستند. در این مقاله به معرفی و بیان جنبه های مختلف گیاه شناسی و تولید (برداشت) گیاهان دارویی صمغ و رزین دار نظیر مصطکی، بادام کوهی، اکالیپتوس، کندر، افرا قندی، سقمونیا، مقل ازرق و همچنین معرفی لاک مغسول که از یک نوع حشره حاصل می گردد، پرداخته شده است.
کلمات کلیدی: محصولات فرعی، صمغ، رزین، گیاهان دارویی

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...