گیاهان دارویی و معطر ایران

مروری بر گیاه دارویی شَقاقُل

میترا صادقی1، محمّدتقی عبادی2

1- دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس
2- عضو هیئت علمی گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس

.

چکیده
شَقاقُل یکی از گیاهان دارویی مهم و شناخته شده در طب سنتی ایران و جهان است که عمدتا ریشه ی آن جهت مصارف دارویی و غذایی برداشت می شود. نام شَقاقُل در منابع علمی به دو گونه کاملا متفاوت با اسامی علمی Polygonatum orientale Desf. و Pastinaca sativa L. اطلاق شده است که اولی شَقاقُل ایرانی بوده و از رویشگاه هایی جنگلی در نواحی شمال کشور برداشت میشود و دومی شَقاقُل اروپایی است که در فلور گیاهی ایران وجود ندارد ولی در سطح جهان بصورت تجاری کشت می گردد. در این مقاله به معرفی هر دو گونه خواهیم پرداخت.

1) شَقاقُل ایرانی
1-1- مقدمه
شَقاقُل ایرانی که به آن مُهر سلیمان شرقی نیز می گویند، بومی ترکیه، ایران، قفقاز‌ و روسیه است. در ایران در نواحی جنگلی استان‌های گیلان (جنگل اسالم)، گرگان، مازندران و آذربایجان (ارسباران) میروید. همه‌ی قسمت‌های شَقاقُل، از ریشه، میوه، بذر، برگ و ساقه، دارای خواص دارویی است و در طب سنتی کاربرد دارد. دو گونه دیگر جنس Polygonatum با نام علمی P. glaberrimum C. Koch. و P. sewerzowii Regel. در ایران به اشتباه به جای شَقاقُل ایرانی برداشت و مصرف میشوند.
1-2- گیاهشناسی
شَقاقُل ایرانی گیاهی است دو‌ساله، علفی و پایا با نام علمی Polygonatum orientale Desf. و متعلق به تیره‌ی مارچوبه (Asparagaceae) می باشد. ساقه این گیاه به ارتفاع ۳۰ تا 70 سانتیمتر، گوشه‌دار و پر‌گره که برگ‌هایش بر روی این گره‌ها میروید، برگ‌ها متناوب به طول 6 تا 14 و عرض 5/2 تا 5/4 سانتیمتر، شکل برگ بیضوی-تخم‌مرغی یا بیضوی و باریک که در سطح تحتانی زبر، پرزدار و دارای لایه مومی، انتهای برگ باریک شده و به دمبرگی کوتاه ختم می شود. ریشه‌ی این گیاه ضخیم، پرگره، با طعمی شیرین، معطر و سفید‌رنگ است. گل آذین ۱ تا 5 گلی، گلپوش به طول ۱۰ تا ۱۲ میلیمتر، لوله‌ای و سفید رنگ است. میوه‌ی شَقاقُل به اندازه‌ی نخود، سیاه‌رنگ و آبدار است. شَقاقُل از طریق تقسیم ریزوم و کشت بذر قابل تکثیر می باشد.

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...