گیاهان دارویی و معطر ایران

آویشن (آویشن باغی)

Thymus vulgaris

Thyme

Lamiaceae

معرفی و گیاهشناسی
آویشن  T.vulgaris  گیاهی است بومی نواحی شرقی مدیترانه با عدد کروموزومی 30= ۲n ، گیاهی چند ساله با بوته های متراکم و پر شاخه ، ریشه ی مستقیم و کم و بیش چوبی با انشعابات فراوان ، ساقه ی مستقیم و چهار گوش دارد که ارتفاع بوته معمولاً بین  20 تا 50  سانتی متر است. پائین ساقه چوبی است در حالی که قسمت های فوقانی آن سبز رنگ بوده و انشعابات فراوانی دارد. برگ ها کوچک ، متقابل و کم و بیش نیزه ای شکل و بدون دمبرگ هستند.
میوه فندقه ( شیز و کارپ چهار فندقه ) به رنگ قهوه ای تیره به طول 2-1 میلی متر است  که داخل میوه چهار بذر به رنگ قهوه ای تیره وجود دارد.

سه جنس در خانواده ی نعناعیان به نام آویشن معروف هستند که بهتر است با اینها بیشتر آشنا شویم : 
۱- جنس Zataria 

۲- جنس Ziziphora

۳- جنس Thymus
جنس Zataria  که گونه ی معروف اش Z.multiflora  است، به آویشن شیرازی یا برگ پهن معروف است. گیاهی است که در جهان پراکندگی محدودی دارد و بیشتر در ایران، افغانستان و پاکستان می روید. شکل گل و برگ هایش با آویشن باغی T.vulgaris  متفاوت است. آویشن شیرازی برگ های پهن تری دارد و کاسه گل اش تخم مرغی شکل با 5 دندانه ی مساوی است. (در حالی که T.vulgaris  دارای سه دندانه ی کوتاه در لبه ی بالایی کاسه ی گل و 2 دندانه بلند در لبه ی پائینی کاسه ی گل است).
جنس Ziziphora که به کاکوتی یا آویشن برگ باریک معروف است و شباهت زیادی به T.vulgaris دارد.

نیازهای اكولوژیكی
آویشن گیاهی است بومی مناطق مدیترانه ای و در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. این گیاه خشکی دوست بوده و به سهولت قادر به تحمل کم آبی و خشکی است.

كاشت، داشت، برداشت
کشت آویشن از طریق بذر یا از طریق رویشي امکان پذیر است. کاشت بذر به صورت مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد. زمان مناسب برای کشت مستقیم بذر ، فروردین ماه است. کشت غیر مستقیم بذر در نیمه ی دوّم اسفند ماه در خزانه ی هوای آزاد صورت می گیرد. تکثیر رویشی آویشن از طریق تقسیم بوته است. به این صورت که پس از خارج کردن بوته های دو ساله و سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی ، آنها را به 2 یا 3 قسمت تقسیم می کنند و در زمین اصلی کشت می کنند. فصل پائیز یا بهار زمان مناسبی برای این کار است.

در سال اوّل رویش فقط یک بار محصول را می توان برداشت کرد. در حالی که از سال دوّم رویش به بعد، 2تا 3 بار می توان اقدام به برداشت پیکر رویشی آویشن کرد.

فرآوری
اسانس آویشن از گیاه تازه و به روش تقطیر با آب استخراج می شود . اسانس آویشن که به اسانس تیم ( Thyme ) معروف است دارای فنل هایی مثل تیمول و کارواکرول ( 40 درصد ) و دارای سیمن ، لینالول ، پینن و .... است .

خواص و کاربرد
آویشن دارای اثرات ضد قارچی و ضد باکتریایی قوی است و این خاصیت به دلیل وجود تیمول و کارواکرول در اسانس آویشن است. مشخص شده است که اسانس آویشن دارای اثرات ضد اسپاسم ، ضد سرفه و خلط آور است . پماد حاصل از اسانس آویشن برای درمان برخی بیماری های پوستی کاربرد دارد .  

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی

زیره سیاه اروپایی (دوساله)

Carum carvi

Caraway

Apiaceae

معرفی و گیاهشناسی
زیره سیاه دارای فرم های یکساله، دو ساله و چند ساله است. که در این میان فرم های دو ساله اش (C.carvi f.biennis) به صورت گسترده ای در جهان کشت و  کار می شوند. دارای ریشه ی دو کی شکل به ضخامت یک بند انگشت، برگ های بریده بریده، که برگ های تحتانی  دارای بریدگی های بیشتر هستند. دارای گل های سفید یا صورتی که به فرم چتر مرکب دیده می شوند. میوه اش فندقه ی شیزو کارپ است که دارای 5 خط طولی می باشد.

نیازهای اکولوژیکیگیاهی است که در سال اول به نور و حرارت زیاد نیاز ندارد و در سال دوم در دمای 16 – 20 به گل می رود و میوه می دهد. نیازمند آب فراوان بخصوص در مرحله ی ساقه دهی و تشکیل گل است. خاک هایی با بافت متوسط (رسی شنی) را می پسندد. pH مناسب برای این گیاه 8/4 تا 8/7 می باشد. بطور وحشی در ارتفاعات 3000 – 2000 متری می روید.

کاشت،داشت،برداشت 
اوایل بهار (یا اواخر اسفند ماه) کشت صورت می گیرد. بذور با فواصل 30 تا40 سانتی متر کشت می شوند.10 تا 20 کیلوگرم بذر برای یک هکتار زمین مناسب است. چون گیاه در سال دوم مورد بهره برداری قرار می گیرد، می توان در سال اول گیاهان یکساله ای مثل شوید یا زیره سیاه یک ساله را در بین ردیف ها کشت نمود.
برداشت در زمان رسیدن بذور (اوایل مرداد ماه) صورت می گیرد. شاخه های دارای بذر را جمع آوری نموده سپس بذور را از آنها جدا می کنند. عملکرد به طور متوسط 1 تا 5/1 تن در هکتار است.

فرآوریاسانس گیاه بیشتر در میوه ها وجود دارد. اسانس در حفره های شیزوژن ذخیره می شود و میزان اسانس در بذرها 3 تا 7 درصداست. ترکیبات اسانس زیره سیاه عبارتنداز: کارون (50 تا70 درصد)،لیمونن (25تا30 درصد)،دی هیدرو کارون، کاروئول و ... .

خواص و کاربردضد نفخ، شیر افزا (برای مادران شیرده)، هضم کننده غذا، ضد کرم ، ضد تشنج.

و ادامه دارد ...  

تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

             
محمدتقی عبادی