گیاهان دارویی و معطر ایران

گل انگشتانه (گل انگشتانه ارغوانی)

Digitalis purpurea

Foxglove - Purple Foxglove

گل انگشتانه کرکدار

Digitalis lanata

Grecian Foxglove

Scrophulariaceae

معرفی و گیاهشناسی

گل انگشتانه ارغوانی گیاهی است دوساله (به ندرت سه ساله) با ارتفاع 1 تا 5/1 متر. در سال اول دارای برگ های طوقه ای با طول 30 تا 40 سانتی متر است که در سال دوم از میان این برگ های طوقه ای یک ساقه ی گل دهنده خارج می گردد. گل ها به رنگ های قرمز، ارغوانی، و به ندرت سفید هستند که داخل کاسه ی گل ها لکه های قهوه ای رنگی مشاهده می گردد. این گیاه بومی ایران نیست ولی برای مصارف دارویی و بصورت زینتی کشت می گردد.

Digitalis lanata که به گل انگشتانه کرک دار معروف است، دارای کرک های فراوان در قسمت فوقانی ساقه و در کاسه ی گل ها می باشد. گل ها در این گونه به رنگ سفید هستند که لکه های قهوه ای رنگی در درون آنها مشاهده می گردد. دارای ترکیبات متفاوتی نسبت به گل انگشتانه ارغوانی است. تنها گونه ی D.nervosa  بومی ایران است و در مناطق وسیعی از شمال و غرب کشورمان می روید.

نیاز های اکولوژیکی و پراکنش

گل انگشتانه بومی غرب اروپا است و در جنگل ها، بیشه زارها و مناطق مرطوب می روید. گیاهی رطوبت پسند با نیاز آبی بالا است که نور کافی سبب افزایش مواد موثره در برگ هایش می گردد.

کاشت، داشت و برداشت

تکثیر گل انگشتانه توسط بذر صورت می گیرد. رشد اولیه گیاه در سال اول بسیار کند و بطئی است، بنابراین مبارزه با علف های هرز در این زمان ضروری می باشد.
برگ های گل انگشتانه مورد برداشت قرار می گیرند که میزان برداشت برگ ها در سال اول کمتر می باشد تا گیاه در سال بعد قادر به ادامه زندگی باشد.

فرآوری

برگ های D.purpurea  دارای گلیکوزید هایی مانند دیجیتالین، دیجیتوکسین، دیجیتونین، جیتوکسین، دیجی نین و ... هستند.
برگ های D.lanata  دارای گلیکوزید هایی مانند دیگوکسین، دیگوکسی ژنین، لاناتوزید هایA ،B ، C، D و ... است.

خواص درمانی و کاربرد

برگ های گل انگشتانه در کارخانه های داروسازی برای تولید داروهای تقویت کننده و تنظیم کننده ی ضربان قلب و درمان نارسایی های قلبی کاربرد گسترده ای دارند. دارویی با نام دیجیتال (دیجیتالین) در داروخانه های کشور موجود است که از این گیاه حاصل شده است. همچنین برگ ها سبب افزایش فشار خون می شوند و دارای خاصیت مدری هستند. مصرف برگ های گل انگشتانه بدون نظارت پزشک ممنوع می باشد.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی

زوفا

Hyssopus officinalis

Hyssop

Lamiaceae

معرفی و گیاهشناسی
یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی است که در آثار تئوفراست، بقراط، دیوسکورید و ... آمده است. گیاهی است چندساله (5 تا 7 ساله)، خشبی با ارتفاع 40 تا 70 سانتی متر، دارای برگ های باریک و کوچک که به صورت متقابل بر روی ساقه ای چهارگوش قرار دارند. هر بوته دارای انشعابات فراوان ساقه است که گل های آبی، سفید یا صورتی رنگ در کنار برگ ها ظاهر می شوند.

نیاز های اکولوژیکی و پراکنش
منشا این گیاه، آسیای صغیر است و از دریای خزر تا دریای سیاه در مناطق شنی می روید. در ایران به صورت خودرو در استان های آذربایجان شرقی و غربی و اطراف دریای خزر می روید.

کاشت، داشت و برداشتبهترین زمان کاشت زوفا در نیمه دوم اسفندماه و به صورت کشت مستقیم بذور در مزرعه می باشد. مبارزه ی میکانیکی و شیمیایی با علف های هرز در طول دوره رویشی بسیار مفید است. در مورد برداشت زوفا، اگر هدف ما استخراج اسانس باشد بایستی گیاه را از ناحیه فوقانی ساقه های چوبی در زمان گل دهی کامل(تابستان) جمع آوری کنیم و اگر هدف ما استفاده از پیکره رویشی گیاه باشد، برداشت محصول در اوایل گل دهی صورت می گیرد. پس از برداشت، خشک کردن قطعات گیاهی در خشک کن های الکتریکی در دمای 30 تا 3۵ درجه صورت می گیرد.

فرآوری
سرشاخه های گلدار زوفا دارای اسانس، فلاونوئید، تانن، مواد تلخ، دیوزمین و هیسوپین است. ترکیبات مهم اسانس زوفا شامل پینوکمفن، آلفاپینن و بتاپینن هستند. مقدار اسانس در سرشاخه های گل دار زوفا در حدود 3/0 تا 1 درصد می باشد.

خواص و کاربردسرشاخه های گلدار زوفا بطور گسترده در درمان بیماری های مربوط به دستگاه تنفس مانند سرفه، برونشیت و آسم کاربرد دارند. دارای خواص دیگری چون خلط آور، ضد آبریزش بینی و محرک تعریق است. اسانس زوفا دارای خواص آنتی باکتریالی و ضد ویروسی می باشد. مصرف این گیاه در دوران بارداری ممنوع اعلام شده است.

و ادامه دارد ... 

تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی

بابونه آلمانی (بابونه اصلی)

Matricaria chamomilla

Syn: M.recutita , Chamomilla recutita

German chamomile

Asteraceae

معرفی و گیاهشناسی

گياهي است يكساله، علفي، با ارتفاع 30 تا 70 سانتی متر، دارای برگ های بریده بریده و سوزنی شکل که بطور متناوب بر روی ساقه قرار دارند. گلها بصورت گل آذین کاپیتول، که دو نوع گلچه در گل آذین دیده می شود: گلچه های زبانه ای به رنگ سفید که از نظر جنسی ماده هستند و گلچه های لوله ای به رنگ زرد که دوجنسی می باشند. میوه اش فندقه ی خاکستری رنگ به طول 1 تا 5/1 میلی متر که وزن هزار دانه اش 02/0 تا 03/0 گرم است.

دو جنس دیگر هم در ایران به بابونه معروف هستند که عبارتند از:
Anthemis nobilis (بابونه رومی) که دارای خصوصیاتی متفاوت از بابونه آلمانی است (گیاهی چند ساله است با برگ های کرک دار و اسانس اش به رنگ سبز مایل به زرد است) ولی از نظر ظاهری شباهت زیادی به بابونه آلمانی دارد.
Tanacetum parthenium (بابونه گاوی) که دارای کاپیتول های درشت تری است و در زیر کاپیتول هایش براکته های کمتری دارد.

نیاز های اکولوژیکی و پراکنش
بومی مناطق معتدل مدیترانه و آسياي صغير است. این گونه در ایران در شمال غربی اندیمشک، اطراف خرم آباد، اطراف شیراز و تهران به صورت خودرو یافت می شود. گیاهی شورپسند است ولی مناطق شور سبب کاهش عملکردش می شوند.

کاشت، داشت و برداشت

كشت بابونه بشكل بهاره و پائيزه است(کشت پائیزه در نیمه دوم شهریور ـ کشت بهاره در نیمه دوم اسفند). تحقيقات نشان مي دهد كشت آن بشكل پاييزه عملكرد خيلي بيشتري از كشت بهاره دارد.

آبیاری منظم(بابونه کمی خشکی دوست است) و نور فراوان و مبارزه با علف های هرز در ابتدای رشد گیاهچه ها(این گیاه رشد بطئی دارد)، نقش مهمی در افزایش عملکرد دارد.
برداشت بابونه کمی مشکل است چون در فصل برداشت، گلها به صورت غیرهمزمان می رسند و بوته ها هم دائما گل می دهند و هر چند روز یکبار بایستی برداشت صورت گیرد. هنگام برداشت، گلها بـه همراه 5 سانتيمتر از دمگل برداشـت مي شوند.

فرآوری

گلهای بابونه دارای فلاونوئید، اسانس (کامازولن، بیزابلول و ...) و ... هستند. اسانس بابونه به روش تقطیر با بخار آب بدست می آید و به دلیل داشتن کامازولن به رنگ آبی است. اسانس حاوی 12 تا 20 درصد کامازولن، بیزابلول، فارنزن و ...می باشد.

خواص و کاربرد
گل های بابونه دارای خواصی مانند: مسکن و آرامبخش، التیام دهنده قوی زخم ها، ضدنفخ و ضد اسپاسم دستگاه گوارش، افزایش دهنده گلبول های سفید خون (تقویت سیستم دفاعی بدن) ،ضد آلرژی و آرام کننده ی گرفتگی های عادات ماهیانه است. گل های بابونه به دلیل داشتن فلاونوئید دارای اثر مرطوب کنندگی و لطیف کنندگی هستند و به همین دلیل در صنایع بهداشتی و آرایشی کاربرد گسترده ای دارند.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی

کدوی تخمه کاغذی

Cucurbita pepo

Medicinal pumpkin

Cucurbitaceae

معرفی و گیاهشناسیگیاهی است علفی، یکساله، دارای ساقه ی توخالی و کرکدار، ارتفاع آن به 3 تا 5 متر می رسد. دارای برگ های درشت به رنگ سبز که حالت پنج لبی دارند و توسط دمبرگ طویل و کرک داری به ساقه متصل می شوند. گیاهی تک پایه است که گل های نر و ماده از هم جدا هستند. میوه اش سته ی بزرگ کروی شکلی است و حاوی 400 و 500 دانه می باشد. دانه ها بسیار ظریف هستند.

نیازهای اکولوژیکی
منشا اش اروپا و مناطق گرمسیری آمریکا است. گیاهی روزبلند و نیازمند نور و درجه ی حرارت بالا می باشد. برگ هایش به شدت به سرما حساس هستند.

كاشت، داشت، برداشتچون کدوی تخمه کاغذی بسيار حساس به سرما است، کاشت آن در اوایل اردیبهشت ماه صورت می گیرد که خطر سرمای دیررس بهاره رفع شده باشد. بـذرها در دمـاي ۱۲ درجه سبــز مي شوند (دماي مطلوب ۳۰ـ 25 سانتی گراد است). این گیاه در اثر استفاده ی کود های کاملا پوسیده دارای عملکرد بسیار خوبی خواهد بود و بایستی 30 تا 40 تن در هکتار کود دامی کاملا پوسیده استفاده گردد.
عملیات داشت شامل وجین علف های هرز به صورت میکانیکی است (چون این گیاه به علف کش ها حساس است). مبارزه با بیماری های قارچی مانند سفیدک سطحی و کرکی و مبارزه با ناقلین بیماری های ویروسی مثل شته ها ضروری می باشد.
برداشت زمانی است که 75 درصد میوه ها رسیده اند و معمولا این زمان در اواسط شهریور می باشد. بذور را از میوه ها خارج می کنند و آنها را در دمای 30 تا 35 درجه خشک می نمایند بطوری که 12 درصد رطوبت در بذور باقی بماند.

فرآوریدانه ها اهمیت دارویی دارند. دانه ها دارای 40 تا 60 درصد روغن هستند که مهمترین ترکیبات روغن عبارتند از: اسید لینولئیک، ویتامین E، فیتوسترول و پرتوکلروفیل است.

خواص و كاربرددانه ها بصورت گسترده علیه کرم های روده استفاده می شوند. روغن حاصل از بذور برای معالجه تورم پروستات، سوزش مجاری ادرار و معالجه ی بیماری تصلب الشرایین کاربرد دارد.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی

محمدتقی عبادی