شیرین بیان Glycyrrhiza glabra
شیرین بیان
Glycyrrhiza glabra
Licorice
Fabaceae (Leguminosae)
معرفی و گیاهشناسی
شیرین بیان گیاهی است چندساله و از خانواده ی بقولات Fabaceae که ارتفاع آن گاها به 1 تا 2 متر می رسد. برگ های آن به فرم شانه ای مرکب فرد می باشند که برگچه های آن دارای حالت چسبناکی هستند. گل های شیرین بیان به رنگ های آبی یا آبی متمایل به ارغوانی و گاها زرد دیده می شوند. میوه ی این گیاه از نوع نیام است که معمولا هر میوه دارای 3 تا 6 عدد دانه ی لوبیایی شکل می باشد. ریشه ها و ریزوم های این گیاه دارای پوستی قهوه ای رنگ هستند که پس از جدا کردن این پوسته ی خارجی به سایر قسمت های ریشه می رسیم که به رنگ زرد دیده می شوند و دارای طعم شیرینی می باشند.
پراکنش و نیازهای اکولوژیکی
شیرین بیان در اکثر مناطق جهان بخصوص میان دو عرض جغرافیایی 30 و 45 درجه در نیمکره شمالی زمین می روید. این گیاه در کشورمان نیز پراکنش بسیار وسیعی دارد و در استان هایی چون خراسان (شمالی و رضوی)، آذربایجان شرقی و غربی، زنجان، گلستان، کردستان، فارس، اصفهان، تهران و ... مشاهده می شود. شیرین بیان بطور کلی گیاهی نورپسند است که در طول رویش به هوای گرم و رطوبت متوسط نیاز دارد.
کاشت، داشت و برداشت
تکثیر رویشی (تقسیم ریزوم و ریشه) روش تجاری تکثیر شیرین بیان می باشد اما این گیاه را بوسیله ی بذر نیز می توان تکثیر نمود که در اینجا به تکثیر رویشی این گیاه می پردازیم. در فصل پائیز (آبان ماه) ریزوم گیاهان 3 تا 4 ساله را پس از خروج از خاک به قطعات 15 تا 25 سانتی متری تقسیم می کنند. این قطعات را در ردیف هایی با فاصله ی 60 تا 80 سانتی متر و با فاصله ی30 تا 40 سانتی متر از یکدیگر کشت می نمایند. پس از کاشت بایست به سرعت آبیاری صورت بگیرد. شیرین بیان یکی از گیاهان دارویی است که بیشتر بصورت بهره برداری از طبیعت به بازار مصرف می رسد و کمتر مورد کشت و کار قرار می گیرد و جالب است که بدانیم ریشه ی این گیاه بصورت خشک شده یا عصاره، یکی از مهمترین اقلام صادراتی کشورمان در بخش گیاهان دارویی است و در بسیاری از کشورهای اروپایی نظیر انگلیس، بلژیک، فرانسه و ... مورد کشت وسیع قرار می گیرد.
برداشت ریشه های این گیاه در فصل پائیز سال سوم یا چهارم صورت می گیرد. این عمل در سطوح کوچک با استفاده از بیل و در سطوح وسیع توسط ماشین های مخصوص انجام می شود.
فرآوری
خواص درمانی و کاربرد
مهمترین خواص درمانی ریشه های این گیاه عبارتند از: ملین،خلط آور، مدر، درمان کننده ی زخم معده و اثنی عشر، موثر در درمان بیماری های دستگاه تنفس مانند برونشیت و التهاب نای و ... . در داروسازی از عصاره ی ریشه ها برای شیرین کردن طعم داروها بصورت گسترده استفاده می شود.
احتیاطات مصرف: مصرف بی رویه ی ریشه های این گیاه بدلیل تحریک غدد فوق کلیوی و ترشح بیش از اندازه ی هورمون آلدسترون ممنوع اعلام گردیده است. این حالت سبب عوارضی چون اختلال در فعالیت های متابولیسمی، بالا رفتن فشار خون و ... می گردد. مصرف این گیاه در دوران بارداری و شیردهی منع شده است.
نحوه ی مصرف: 1 تا 4 گرم از پودر ریشه ها را بصورت دمکرده و یا جوشانده به تعداد سه مرتبه در طول روز استفاده می کنیم.
و ادامه دارد ...
مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه
مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه
شیراز قطب تولید و صادرات شیرین بیان در ایران است:
استان فارس با صدور سالانه 70 درصد ریشه و عصاره شیرین بیان صادراتی ایران , قطب تولید و صدور این محصول به شمار می رود .
معاون بازرگانی خارجی سازمان بازرگانی فارس گفت: پارسال 530 تن ریشه شیرین بیان به ارزش بیش از 188 هزار و 700 دلار و 3 هزار و 264 تن عصاره شیرین بیان به ارزش بیش از پنج میلیون و 950 هزار دلار از فارس به کشورهای آلمان , اسپانیا , فرانسه و امارات عربی متحده صادر شده است که این میزان 70 درصد صادرات شیرین بیان ایران است .
عوض پور افزود : پارسال اسپانیا با اختصاص 89 درصد واردات ریشه شیرین بیان از فارس و آلمان با 51 درصد واردات عصاره شیرین بیان از این استان مقام نخست واردات این محصول را به خوداختصاص دادند .
شیرین بیان که در استان فارس به آن مهک نیز می گویند گیاهی چند ساله است که برگهای مرکب و 4 تا 7 جفت برگچه دارد.
این گیاه به صورت طبیعی در برخی مناطق ایران به ویژه در مناطق کوار , سپیدان , مرودشت , سرحد چهاردانگه , ارسنجان , کازرون , فیروزآباد , ممسنی و آباده طشک فارس می روید و ریشه ای قطور با 30 تا 200 سانتی متر طول دارد .
از 13 کارخانه فراوری شیرین بیان در ایران هفت کارخانه درفارس فعال است که سالانه پنج هزار تن ظرفیت تولید این کارخانه هاست .
نرویــد بــر زمیــن هرگـز گیـاهــی