علف لیمو
Cymbopogon spp
Lemon grass
Poaceae
معرفی و گیاهشناسی
علف لیمو یکی از گیاهان دارویی است که از 60 یا 70 سال پیش اهمیت زیادی پیدا کرده و در کشورهایی مانند هندوستان، چین و در قسمت های وسیعی از آفریقا و آمریکای جنوبی در سطوح وسیع کشت می گردد. علف لیمو گیاهی است چندساله از خانواده ی گندمیان که گونه های متعددی دارد و ارتفاع این گیاه بسته به شرایط محیطی بین یک تا دو متر می باشد. ریشه های این گیاه به صورت افشان و کوتاه هستند و برگ های این گیاه طویل و به رنگ سبز روشن می باشند. مهمترین گونه های جنس علف لیمو عبارتند از: C.citratus و C.flexuosus. گونه ای از جنس Cymbopogon با نام كاه مكي (C.olivieri)در مناطق جنوبی و غرب كشور بصورت خودرو مي رويد که بوي معطري داشته و ترکیبات اسانس این گیاه با علف لیمو تفاوت زیادی دارد.
پراکنش و نیازهای اکولوژیکی
علف لیمو بومی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان است. این گیاه بومی ایران نیست ولی اخیرا در مناطق شمالی کشور و در برخی گلخانه ها کشت و کار می گردد. علف لیمو به درجه حرارت زیاد، آبیاری منظم و نور فراوان نیاز دارد. خاک هایی با بافت لومی شنی و pH نسبتا اسیدی (5 تا 8) برای این گیاه بسیار مناسب می باشد.
کاشت، داشت و برداشت
تکثیر این گیاه به دو روش جنسی(کشت غیرمستقیم بذر) و غیر جنسی(تقسیم بوته) صورت می گیرد. در تکثیر جنسی، بذور این گیاه را در اواخر اسفندماه در خزانه ی زیر پلاستیک کشت می کنند و نشاها در اواخر بهار و یا در اوایل پائیز به زمین اصلی منتقل می شوند. تکثیر غیرجنسی این گیاه بصورت تقسیم بوته ی گیاهان 3 تا 4 ساله در پائیز می باشد. گیاهان در مزرعه در ردیف هایی با فاصله ی 50 سانتی متر و با فاصله ی 30 تا 50 سانتی متر از یکدیگر کشت می شوند.
در هنگام تولید نشا و در طول رویش مبارزه با علف های هرز ضروری می باشد. کاربرد کودهای ازته، پتاسه و فسفره در طول رویش این گیاه نقش مهمی در افزایش عملکرد این گیاه دارد.
علف لیمو گیاهی چندساله است و معمولا بعد از سال سوم این گیاه را از زمین خارج کرده و کشت دوباره صورت میگیرد زیرا طبق تحقیقات علمی، از سال سوم به بعد عملکرد این گیاه کاهش می یابد. برداشت این گیاه سه تا چهار بار در طول سال انجام می شود. نکته ی مهم در مورد برداشت این گیاه این است که این عمل بایستی قبل از گلدهی این گیاه صورت بگیرد و تا جای ممکن بایستی سعی شود که گیاه به گل نرود زیرا ساقه ی این گیاه در مرحله ی گلدهی چوبی شده و عملکرد اسانس گیاه کاهش می یابد. میزان عملکرد اسانس این گیاه بسته به شرایط محیطی و سن گیاه متفاوت است و بین 140 تا 300 کیلوگرم در هکتار می باشد.
فرآوری
برگ ها و ساقه های جوان این گیاه دارای اسانسی زرد رنگ (به میزان یک تا سه درصد) می باشد که بوسیله ی تقطیر با بخار آب استحصال می گردد. اسانس این گیاه دارای بویی شبیه لیمو است و به اسانس بادرنجبویه شباهت زیادی دارد. مهمترین اجزای اسانس علف لیمو عبارتند از: سیترال (80 درصد)، سیترونلول، ژرانیول و ... .
خواص درمانی و کاربرد
اسانس این گیاه دارای خواصی مانند آنتی باکتریال قوی، اشتها آور، ضد کرم و ضد نفخ است. مصرف موضعی این اسانس سبب کاهش دردهای روماتیسمی و عصبی می گردد. اسانس این گیاه دارای کاربرد بسیار وسیع در صنایع آرایشی و بهداشتی است و سالانه 6000 تن از اسانس علف لیمو در جهان تولید می گردد.
و ادامه دارد ...
تصاویر این گیاه
مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه
مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه
نرویــد بــر زمیــن هرگـز گیـاهــی