گیاهان دارویی و معطر ایران

مرزنجوش بُستانی (مرزنگوش بستانی – مرزنگوش تر)

Origanum majorana

Syn: Majorana hortensis

Majoram

Lamiaceae

معرفی و گیاهشناسی
مرزنجوش بُستانی یکی از گیاهان دارویی قدیمی جهان است که مردمان مصر و یونان باستان این گیاه را می شناخته اند و از آن به عنوان ادویه استفاده می کرده اند. مرزنجوش بستانی گیاهی علفی و چندساله است که ارتفاع آن گاها به 50 سانتی متر نیز می رسد. برگ های تخم مرغی شکل و گل های سفید آن که توسط 4 ردیف براکته پوشیده هستند، از علائم مشخص برای شناسایی این گیاه محسوب می شوند. بوی بسیار زیبای این گیاه چنان انسان را به خود جلب می کند که یکی از اساتیدم نام این گیاه را ادکلن طبیعی گذاشته بودند.

پراکنش و نیازهای اکولوژیکی
مرزنجوش بستانی بومی جنوب غربی آسیا است و در کشورمان در مناطق جنگلی شمال بصورت خودرو یافت می شود. مرزنجوش بستانی در طول رویش به هوای گرم، نور کافی و رطوبت متوسط نیاز دارد.

کاشت، داشت و برداشت
تکثیر این گیاه معمولا توسط بذر و به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام می گیرد. کشت مستقیم بذور در نیمه ی دوم اسفند ماه در زمین اصلی انجام می گیرد و در این مورد انتخاب بذور دارای قوه نامیه بالا اهمیت فراوانی دارد.

برداشت در زمان گل دهی گیاه صورت می گیرد که بصورت قطع اندام رویشی گیاه از فاصله ی 5 سانتی متری خاک است. عمل برداشت در شرایط مناسب محیطی تا 4 مرتبه در طول فصل رویش می تواند انجام گیرد.

فرآوری

سرشاخ های گلدار و برگ های این گیاه دارای اهمیت دارویی می باشند و دارای ترکیباتی چون اسانس، تانن، رزین، فلاونوئید و ... هستند. میزان اسانس در برگ های این گیاه بیشتر از سایر قسمت ها است و مهمترین اجزای اسانس شامل گاماترپینن، لینالول، آلفاترپینول و ... می باشند.

خواص درمانی و کاربرد
برگ ها و سرشاخه های گلدار این گیاه دارای خواص درمانی چون ضد نفخ، آرام بخش، مقوی معده و خلط آور هستند و در استعمال خارجی برای التیام زخم ها کاربرد دارند.
احتیاطات مصرف: هیچ موردی گزارش نشده است.
نحوه ی مصرف: 5 تا 10 گرم از اندام خشک شده ی گیاه را به صورت دمکرده به تعداد سه مرتبه در طول روز مصرف نمائید.

و ادامه دارد ...

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه

مریم گلی

Salvia officinalis

Sage – Purple Sage

Lamiaceae

معرفی و گیاهشناسی
مریم گلی یک گیاه دارویی علفی و چندساله است که ارتفاع اش به 40 تا 80 سانتی متر می رسد. قسمت های مختلف این گیاه دارای کرک های خاکستری رنگ است و برگ های این گونه ی مریم گلی برخلاف گونه های دیگر بلند و نیزه ای شکل می باشد. گل های این گیاه به رنگ آبی مایل به بنفش هستند.

پراکنش و نیازهای اکولوژیکی
مریم گلی بومی مناطق شمال مدیترانه است و این گیاه بومی کشورمان نیست ولی بخاطر اهمیت دارویی اش در کشورمان کشت و کار می شود. مریم گلی گیاهی است که به گرما و هوای خشک برای رشد مطلوب نیاز دارد.

کاشت، داشت و برداشتتکثیر این گیاه بوسیله ی بذر یا از طریق تقسیم بوته امکان پذیر است و برای این کار معمولا در روش کشت مستقیم بذور را در اواخر آبان ماه در ردیف هایی با فاصله ی 50 سانتی متر و با فاصله ی 50 سانتی متر از هم کشت می نمایند. کشت غیر مستقیم بذور در اوایل بهار با استفاده از خزانه هوای آزاد صورت می گیرد. نشاهای حاصل را در اوایل پائیز به زمین اصلی منتقل می نماییم. تکثیر این گیاه از طریق تقسیم بوته در مورد گیاهان 3 تا 4 ساله در فصل پائیز قابل انجام می باشد.

برداشت شامل چیدن برگ ها یا قطع پیکر رویشی گیاه است که از سال دوم به بعد می توان 2 تا 3 مرتبه این عمل را انجام داد.

فرآوری
برگ ها و سرشاخه های مریم گلی دارای اسانس، موسیلاژ، ترکیبی به نام سالوین، فلاونوئید، ساپونین و .. هستند. اسانس این گیاه دارای ترکیباتی چون تویون، سینئول، کامفور، پینن و .. است و به رنگ زرد بسیار کمرنگ می باشد.

خواص درمانی و کاربردبرگ ها و سرشاخه های گلدار مریم گلی خواص درمانی متعددی دارند که مهمترین آنها عبارتند از: ضدعفونی کننده (در صورت استفاده ی خارجی)، ضدتشنج، کمک کننده به هضم غذا، کاهش دهنده ی قند خون، ضدنفخ و ... .

احتیاطات مصرف: مصرف این گیاه در دوران بارداری منع شده است و فرآورده های حاصل از این گیاه سبب کاهش ترشح غدد شیری در مادران می شوند.
نحوه ی مصرف: 2 تا 3 گرم برگ خشک شده را بصورت دمکرده سه بار در طول روز مصرف نمائید.

و ادامه دارد ...

 تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی

آنیسون ( اَنیسون، بادیان رومی)

Pimpinella anisum

Anise

Apiaceae (Umbelliferae)

معرفی و گیاهشناسی
آنیسون یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی شناخته شده توسط انسان است که در اکثر منابع از آن یاد شده است. آنیسون گیاهی است علفی و یکساله از خانواده ی چتریان ، با ارتفاع 30 تا 70 سانتی متر که گل های سفید رنگ آن به صورت گل آذین چتر مرکب دیده می شوند.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنشآنیسون بومی نواحی مدیترانه است و در کشورمان در نواحی شمال غربی و جنوب غربی به صورت خودرو یافت می شود. آنیسون به هوای گرم و نور آفتاب کافی نیازمند است.

کاشت، داشت و برداشتتکثیر این گیاه توسط بذر صورت می گیرد و بدین منظور معمولا جوی و پشته هایی با فاصله ی 30 سانتی متر در مزرعه ایجاد می نمایند و بذور را با فاصله ی 3 سانتی متر و در عمق 2 سانتی متری کشت می کنند.
نحوه ی براشت به این صورت است که پیکر رویشی گیاه را از نزدیکی گل آذین ها قطع می کنند و پس از مدت زمان کوتاهی که آنها خشک شدند با خرمن کوب و ... بذور را از شاخه ها جدا می کنند. میزان عملکرد محصول بین 400 تا 1000 کیلوگرم در هکتار می باشد که با توجه به رعایت مسائل زراعی و شرایط اقلیمی و ... متفاوت می باشد.

فرآوریبذور این گیاه دارای ترکیباتی چون اسانس، صمغ، ترکیبات قندی و روغن می باشد. اسانس آنیسون  دارای اهمیت فوق العاده ای در صنایع دارویی می باشد .

خواص درمانی و کاربردمهمترین خواص درمانی میوه ها (بذور) آنیسون عبارتند از: افزایش دهنده ی شیر مادران، کمک کننده به هضم غذا، ضدنفخ، ضد انگل، درمان سرماخوردگی، رفع بوی بد دهان و ... . اسانس این گیاه در ترکیب تعدادی از داروهای موجود در داروخانه ها وجود دارد.
احتیاطات مصرف: مصرف این گیاه در دوران بارداری منع شده است و اسانس این گیاه نباید مورد مصرف کودکان قرار گیرد.
نحوه ی مصرف: 5/0 تا یک گرم بذر به صورت دمکرده تهیه می شود که سه مرتبه در طول روز مصرف می گردد.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه

 محمدتقی عبادی

افسنطین (افسنتین)

Artemisia absinthium

Worm wood – Mugwort

Asteraceae

 معرفی و گیاهشناسی
یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی شناخته شده در جهان است که در اکثر آثار دانشمندان قدیم نام آن آمده است. افسنطین گیاهی است چندساله و علفی از خانواده ی کاسنی (مرکبان) با ارتفاع 50 تا 100 سانتی متر که دارای برگ ها و ساقه های نقره ای رنگی می باشد. گلچه های زبانه ای و لوله ای شکل در این گیاه به فرم گل آذین کاپیتول (کلاپرک) دیده می شوند. میوه اش فندقه ای به رنگ قهوه ای روشن می باشد که تصویر آن در پائین آمده است.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش
افسنطین بومی مناطق معتدل آسیا و اروپا است و در کشورمان بطور وحشی در استان های مازندران، گیلان، اردبیل، آذربایجان و ... یافت می شود. افسنطین گیاهی حساس به سرما، مقاوم به خشکی و کم آبی است.

کاشت، داشت و برداشتافسنطین به دو صورت کلی تکثیر می گردد: الف) بوسیله ی بذر به صورت کشت غیرمستقیم  ب) بوسیله ی تقسیم بوته در اوایل بهار
در تکثیر با بذر معمولا بذور را در اوایل بهار در خزانه هوای آزاد کشت می نمایند و نشاهای حاصله را در پائیز به زمین اصلی منتقل می نمایند. تقسیم بوته شامل تقسیم گیاهان 3 تا 4 ساله به 10 تا 15 گیاه کوچک می گردد که در زمین اصلی کشت خواهند شد.
برداشت شامل قطع گیاهان از ارتفاع 40 سانتی متری زمین می باشد که معمولا در زمان گل دهی گیاه این عمل انجام می گردد.

فرآوریبرگ ها و سرشاخه های این گیاه دارای ترکیباتی چون اسانس، مواد تلخ (آبسینتین و آستابسین)، ویتامین های ب و ث و ... می باشند. اسانس این گیاه از تقطیر برگ ها و اندام های خشک گیاه با بخار آب بدست می آید.

خواص درمانی و کاربردعمده ترین خواص درمانی این گیاه که در پزشکی سنتی و نوین مطرح می باشد عبارتند از: ضد کرم (نام انگلیسی این گیاه  Worm woodبیانگر این خاصیت است)، اشتها آور و کمک کننده به هضم غذا، تنظیم کننده ی قاعده گی در زنان و ضدعفونی کننده.
نحوه ی مصرف: 5/0 تا 2 گرم گیاه خشک شده به صورت دمکرده در روز.
احتیاطات مصرف: مصرف این گیاه در دوران بارداری و شیردهی ممنوع اعلام شده است. مصرف زیاد و یا طولانی مدت آن سبب نوعی اعتیاد (به دلیل وجود ترکیب تویون) و باعث بروز بیماری های عصبی و مسمومیت در انسان می گردد.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی

سنبل الطیب

Valeriana officinalis

Valerian

Valerianaceae

معرفی و گیاهشناسی
گیاهی است علفی و چندساله، با ارتفاع 50 تا 150 سانتی متر، دارای ساقه ای توخالی و استوانه ای شکل، برگهای آن منقسم به 7 تا 11 برگچه هستند که به صورت متقابل بر روی ساقه دیده می شوند. گل هایش به رنگ سفید یا صورتی می باشند که به صورت گل آذین دیهیم دیده می شوند. میوه اش فندقه ای تخم مرغی شکل است و بذرها در این گیاه دارای پاپوس هایی هستند که سبب سهولت انتشار آنها می شوند.

پراکنش و نیازهای اکولوژیکیسنبل الطیب در مناطق معتدل و مرطوب اروپا و آسیا می روید و در کشورمان در مناطق شمال غربی و اطراف اصفهان به صورت خودرو دیده می شود. سنبل الطیب گیاهی است که به هوای معتدل و رطوبت فراوان در طول رویش نیاز دارد.

کاشت، داشت و برداشت
تکثیر سنبل الطیب به دو شیوه ی کلی انجام می شود: الف) از طریق بذر که اهمیت بیشتری دارد.  ب) از طریق رویشی (تقسیم بوته)
تکثیر سنبل الطیب معمولا از طریق بذر و به صورت غیرمستقیم (ابتدا کشت بذور در خزانه و سپس انتقال آنها به زمین اصلی) انجام می شود. در طول فصل رویش خاک دادن پای بوته ها در صورت مشاهده ی خروج ریشه ها از زیر خاک، دادن مقداری کود ازته به صورت سرک و مبارزه با علف های هرز بسیار اهمیت دارد.
برداشت شامل جمع آوری ریشه های گیاهان دوساله در پائیز یا زمستان می شود.

فرآوری
ریشه ی سنبل الطیب دارای اسانسی است که اهمیت فوق العاده ای در صنایع دارویی دارد. مهمترین اجزای اسانس سنبل الطیب عبارتند از: والرون، آلفا پینن، بتا پینن، اسید ایزو والرنیک و ... .

خواص درمانی و کاربردریشه و ریزوم های سنبل الطیب دارای خاصیت آرامبخش، ضد افسردگی، مقوی اعصاب و ضد بی خوابی هستند.

نحوه ی مصرف: مقدار یک گرم از ریشه ی تمیز شده ی این گیاه به صورت دم کرده به تعداد سه مرتبه در طول شبانه روز

احتیاطات مصرف: مصرف مقادیر زیاد این گیاه سبب سردرد و تپش قلب می گردد.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه
 

محمدتقی عبادی