گیاهان دارویی و معطر ایران

گالگا (علف شیر آور)

Galega officinalis

Goat's Rue - Geitenkruid

Fabaceae - Papilioaceae

معرفی و گیاهشناسیگیاهی است علفی و چندساله از تیره ی بقولات که ارتفاع آن به 100 سانتی متر می رسد. برگ هایش به فرم مرکب شانه ای فرد هستند که به صورت متناوب بر روی ساقه قرار می گیرند. گل ها به صورت گل آذین خوشه به رنگ بنفش مایل به ارغوانی در انتهای ساقه ها قرار می گیرند.

پراکنش و نیازهای اکولوژیکی
منشا اصلی گالگا مشخص نیست ولی در مرکز، جنوب و غرب اروپا گسترش فراوانی دارد. در کشورمان این گیاه بطور تقریبا وسیع در استان گلستان و ... کشت می گردد. گالگا به خاک هایی دارای بافت متوسط و عمیق و دارای رطوبت مناسب نیازمند است.

کاشت، داشت و برداشتدر اوایل فروردین ماه تسطیح خاک و ایجاد شیار هایی با فاصله ی 25 تا 30 سانتی متر صورت می گیرد که بذور را با فاصله ی 25 سانتی متر بر روی این پشته ها کشت می کنیم. میزان بذر مورد نیاز برای یک هکتار زمین 30 تا 35 کیلوگرم است. بذور از دمای 5 درجه شروع به جوانه زنی می کنند.
برداشت در مرحله ی گل دهی کامل صورت می گیرد و پیکر رویشی این گیاه از ارتفاع 40 سانتی متری با داس یا ماشین برداشت قطع می گردد. در سال اول یک بار می توانیم برداشت را انجام دهیم ولی از سال دوم به بعد 2 تا 3 بار میتوانیم برداشت داشته باشیم. خشک کردن پیکره ی رویشی در سایه و یا در خشک کن های الکتریکی در دمای کمتر از 50 درجه صورت می گیرد.

فرآوریپیکر رویشی (برگ ها و سرشاخه های گلدار) دارای اهمیت دارویی هستند و معمولا به صورت خشک شده در طب سنتی کاربرد دارند و دارای ترکیباتی مانند تانن، فلاونوئید، ساپونین و مواد موثری چون گوانیدین، گالگین و هیدروکسی گالگین می باشند.

خواص درمانی و کاربردپیکر رویشی این گیاه سبب افزایش تولید شیر و کاهش قند خون می گردد. این گیاه از قدیم به علف شیر آور معروف بوده و کاربرد فراوانی در طب سنتی دارد.
احتیاطات مصرف: هیچ موردی اشاره نشده است.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

 محمدتقی عبادی

اسطوخودوس حقیقی

Lavandula angustifolia

Syn: L.vera , L.officinalis , L.spica

True Lavender

Lamiaceae

معرفی و گیاهشناسی

دو گونه اسطوخودوس در دنیا عمدتا مورد کشت و فرآوری قرار می گیرند: اسطوخودوس حقیقی (Lavender: Lavandula angustifolia) و اسطوخودوس دو رگ (Lavandin: L. intermedia – L. hybrida). در منابع داخلی به اسطوخودوس حقیقی، اسطوخودوس فرانسوی نیز گفته می شود ولی در منابع خارجی موارد متناقض کاربرد اصطلاح اسطوخودوس فرانسوی یا انگلیسی برای این گونه به چشم می خورد (بیشتر انگلیسی گفته می شود). بنابراین نامگذاری بصورت حقیقی و دو رگ سبب رفع این مشکل خواهد شد. اسطوخودوس دو رگ حاصل تلاقی دو گونه L. angustifolia و L. latifolia (اسطوخودوس پرتقالی) است.

اسطوخودوس دو رگ دارای بوته های درشت تر، زمان گلدهی طولانی تر، عملکرد گل بالاتر و ساقه های گل دهنده چند شاخه است و دیرتر از اسطوخودوس حقیقی شروع به گلدهی می کند. عملکرد اسانس این گونه تا سه برابر بیشتر از اسطوخودوس حقیقی می تواند باشد که سبب می شود در بازار با قیمت پایین تری تجارت شود و در محصولات با قیمت پایین تر استفاده گردد. اسطوخودوس حقیقی دارای اسانس کمتر، گران قیمت تر و مورد توجه صنایع عطرسازی فاخر است.

تفاوت دیگر این دو گونه در کیفیت اسانس آنها از لحاظ مقدار ترکیب کامفور می باشد. در اسانس اسطوخودوس حقیقی کمتر از 1 درصد کامفور وجود دارد (رایحه شیرین و ملایم) ولی اسانس اسطوخودوس دو رگ دارای 6 تا 10 درصد کامفور است (رایحه تند و قوی). در نتیجه اسانس اسطوخودوس حقیقی کاربرد عطرسازی بیشتری دارد ولی اسانس اسطوخودوس دو رگ در محصولات دارویی، دورکننده حشرات، شوینده ها یا اسپری مطبوع کننده هوا به کار می رود.

ارقام برتر اصلاح شده اسطوخودوس حقیقی عبارتند از: Hidcote، Munstead، Peter Pan و Royal Purple

ارقام برتر اصلاح شده اسطوخودوس دو رگ عبارتند از: Grosso، Super، Sussex، Soumian و Abrialis

اسطوخودوس گیاهی است خشبی و چند ساله با ارتفاع 40 تا 60 سانتیمتر، دارای سیستم ریشه ی طویل که می تواند از عمق 3 تا 4 متری آب جذب کند. برگ هایش نیزه ای شکل و به رنگ سبز تیره است که دارای کرک های فراوانی هستند و به همین دلیل به رنگ خاکستری تا نقره ای دیده می شوند. گل ها به رنگ آبی متمایل به بنفش می باشند که به صورت گل آذین خوشه بر روی ساقه ی گل دهنده ظاهر می شوند. میوه اش از نوع فندقه می باشد که به رنگ قهوه ای تیره دیده می شود. وزن هزار دانه اش 85/0 تا 1/1 گرم است.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش
اسطوخودوس بومی ایران نیست ولی بطور تقریبا گسترده ای برای استفاده های دارویی و زینتی در کشورمان کشت می شود. این گیاه بومی مناطق خشک و نیمه خشک جنوب اروپا است.

کاشت، داشت و برداشت

تکثیر این گیاه به دو صورت انجام می شود: الف) تکثیر به وسیله ی بذر به روش غیر مستقیم (کشت در خزانه و سپس انتقال نشاءها به زمین اصلی). ب) تکثیر به روش غیرجنسی (قلمه) که قلمه ها را از ساقه های سبز و جوان گیاهان یک ساله و یا از ساقه های خشبی گیاهان 4 تا 5 ساله تهیه می کنیم.

در مرحله داشت مبارزه با علف های هرز، افزودن کود، برگرداندن خاک بین ردیف ها و هرس بوته ها در سال اول و دوم برای افزایش کمیت و کیفیت محصول ضروری می باشد.

برداشت شامل جمع آوری ساقه های گل دهنده ی دارای گل می شود که توسط داس یا ماشین های برداشت انجام می گیرد.

فرآوری

اسانس اسطوخودوس فرانسوی از تقطیر سرشاخه های گل دار با بخار آب حاصل می گردد. اگر این عمل در محل برداشت محصول صورت بگیرد، بازده ی بیشتری خواهد داشت. برگ ها و گل های این گیاه دارای 5/0 تا 5/1 اسانس، کومارین، فلاونوئید، استرول و تانن هستند.

خواص درمانی و کاربرد

اسانس این گیاه دارای خواصی چون آنتی باکتریال قوی، آرام بخش و موثر در درمان رماتیسم است. اسانس این گیاه بطور بسیار گسترده در فرآورده های آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه

نعناع فلفلی

Mentha piperita

Peppermint

Lamiaceae

معرفی و گیاهشناسی
گیاهی است علفی و چند ساله، دارای ساقه های خزنده (استولون) و ساقه های زیر زمینی (ریزوم)، ساقه اش چهارگوش به رنگ قرمز مایل به بنفش که برگ های بیضوی شکلی به صورت متقابل روی آن قرار می گیرند. گل های آن به رنگ بنفش هستند و میوه اش کپسولی به رنگ قرمز است که دارای بذوری بدون قوه ی رویشی می باشد.

نیاز های اکولوژیکی و پراکنش
این گیاه بومی کشورمان نیست ولی بطور وسیع در اکثر استان ها کشت می شود. نعناع فلفلی را در اکثر مکان ها می توان کاشت ولی در شرایط روز بلند و رطوبت بالا و دمای 18 تا 20 درجه دارای بهترین عملکرد کمی و کیفی است.

کاشت، داشت و برداشت
نعناع فلفلی گیاهی چندساله است و به همین دلیل آماده سازی اولیه خاک دارای اهمیت فوق العاده ای می باشد.

تکثیر رویشی از طریق ریشه رست (استولون): استولون نوعی ساقه است و دارای گره هایی است که از محل آنها ریشه تولید می شود. 

تکثیر رویشی از طریق پاجوش: در اواخر بهار (خرداد ماه) پاجوش های دارای 8 تا 10 سانتی متر ارتفاع را از بوته های 2 تا 3 ساله جدا می کنیم و در زمین موردنظر کشت می کنیم.
سرشاخه های گلدار و برگ ها مورد برداشت قرار می گیرند. روش و زمان برداشت به نوع مصرف اندام های جمع آوری شده بستگی دارد.

فرآوری
برگ ها و سرشاخه های گلدار دارای 1 تا 2 درصد اسانس، تانن، فلاونوئید، کولین و یک ماده تلخ هستند. اسانس نعناع فلفلی دارای بیش از 20 نوع ترکیب شیمیایی است که مهمترین آنها عبارتند از: منتول (40 تا 60 درصد)، منتوفوران، منتون، پیپریتون، پولگون، سینئول و ... .

خواص درمانی و کاربردنعناع فلفلی دارای خواصی مانند ضد اسپاسم، پیشگیری کننده از استفراغ، ضد نفخ و خنک کننده است. منتول موجود در اسانس اش یک ماده ی آنتی باکتریال قوی می باشد  و از اسانس نعناع فلفلی برای معطر کردن داروها و خمیر دندان ها و ... استفاده می شود.

و ادامه دارد ...  

 تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی

گل انگشتانه (گل انگشتانه ارغوانی)

Digitalis purpurea

Foxglove - Purple Foxglove

گل انگشتانه کرکدار

Digitalis lanata

Grecian Foxglove

Scrophulariaceae

معرفی و گیاهشناسی

گل انگشتانه ارغوانی گیاهی است دوساله (به ندرت سه ساله) با ارتفاع 1 تا 5/1 متر. در سال اول دارای برگ های طوقه ای با طول 30 تا 40 سانتی متر است که در سال دوم از میان این برگ های طوقه ای یک ساقه ی گل دهنده خارج می گردد. گل ها به رنگ های قرمز، ارغوانی، و به ندرت سفید هستند که داخل کاسه ی گل ها لکه های قهوه ای رنگی مشاهده می گردد. این گیاه بومی ایران نیست ولی برای مصارف دارویی و بصورت زینتی کشت می گردد.

Digitalis lanata که به گل انگشتانه کرک دار معروف است، دارای کرک های فراوان در قسمت فوقانی ساقه و در کاسه ی گل ها می باشد. گل ها در این گونه به رنگ سفید هستند که لکه های قهوه ای رنگی در درون آنها مشاهده می گردد. دارای ترکیبات متفاوتی نسبت به گل انگشتانه ارغوانی است. تنها گونه ی D.nervosa  بومی ایران است و در مناطق وسیعی از شمال و غرب کشورمان می روید.

نیاز های اکولوژیکی و پراکنش

گل انگشتانه بومی غرب اروپا است و در جنگل ها، بیشه زارها و مناطق مرطوب می روید. گیاهی رطوبت پسند با نیاز آبی بالا است که نور کافی سبب افزایش مواد موثره در برگ هایش می گردد.

کاشت، داشت و برداشت

تکثیر گل انگشتانه توسط بذر صورت می گیرد. رشد اولیه گیاه در سال اول بسیار کند و بطئی است، بنابراین مبارزه با علف های هرز در این زمان ضروری می باشد.
برگ های گل انگشتانه مورد برداشت قرار می گیرند که میزان برداشت برگ ها در سال اول کمتر می باشد تا گیاه در سال بعد قادر به ادامه زندگی باشد.

فرآوری

برگ های D.purpurea  دارای گلیکوزید هایی مانند دیجیتالین، دیجیتوکسین، دیجیتونین، جیتوکسین، دیجی نین و ... هستند.
برگ های D.lanata  دارای گلیکوزید هایی مانند دیگوکسین، دیگوکسی ژنین، لاناتوزید هایA ،B ، C، D و ... است.

خواص درمانی و کاربرد

برگ های گل انگشتانه در کارخانه های داروسازی برای تولید داروهای تقویت کننده و تنظیم کننده ی ضربان قلب و درمان نارسایی های قلبی کاربرد گسترده ای دارند. دارویی با نام دیجیتال (دیجیتالین) در داروخانه های کشور موجود است که از این گیاه حاصل شده است. همچنین برگ ها سبب افزایش فشار خون می شوند و دارای خاصیت مدری هستند. مصرف برگ های گل انگشتانه بدون نظارت پزشک ممنوع می باشد.

و ادامه دارد ...

تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی

زوفا

Hyssopus officinalis

Hyssop

Lamiaceae

معرفی و گیاهشناسی
یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی است که در آثار تئوفراست، بقراط، دیوسکورید و ... آمده است. گیاهی است چندساله (5 تا 7 ساله)، خشبی با ارتفاع 40 تا 70 سانتی متر، دارای برگ های باریک و کوچک که به صورت متقابل بر روی ساقه ای چهارگوش قرار دارند. هر بوته دارای انشعابات فراوان ساقه است که گل های آبی، سفید یا صورتی رنگ در کنار برگ ها ظاهر می شوند.

نیاز های اکولوژیکی و پراکنش
منشا این گیاه، آسیای صغیر است و از دریای خزر تا دریای سیاه در مناطق شنی می روید. در ایران به صورت خودرو در استان های آذربایجان شرقی و غربی و اطراف دریای خزر می روید.

کاشت، داشت و برداشتبهترین زمان کاشت زوفا در نیمه دوم اسفندماه و به صورت کشت مستقیم بذور در مزرعه می باشد. مبارزه ی میکانیکی و شیمیایی با علف های هرز در طول دوره رویشی بسیار مفید است. در مورد برداشت زوفا، اگر هدف ما استخراج اسانس باشد بایستی گیاه را از ناحیه فوقانی ساقه های چوبی در زمان گل دهی کامل(تابستان) جمع آوری کنیم و اگر هدف ما استفاده از پیکره رویشی گیاه باشد، برداشت محصول در اوایل گل دهی صورت می گیرد. پس از برداشت، خشک کردن قطعات گیاهی در خشک کن های الکتریکی در دمای 30 تا 3۵ درجه صورت می گیرد.

فرآوری
سرشاخه های گلدار زوفا دارای اسانس، فلاونوئید، تانن، مواد تلخ، دیوزمین و هیسوپین است. ترکیبات مهم اسانس زوفا شامل پینوکمفن، آلفاپینن و بتاپینن هستند. مقدار اسانس در سرشاخه های گل دار زوفا در حدود 3/0 تا 1 درصد می باشد.

خواص و کاربردسرشاخه های گلدار زوفا بطور گسترده در درمان بیماری های مربوط به دستگاه تنفس مانند سرفه، برونشیت و آسم کاربرد دارند. دارای خواص دیگری چون خلط آور، ضد آبریزش بینی و محرک تعریق است. اسانس زوفا دارای خواص آنتی باکتریالی و ضد ویروسی می باشد. مصرف این گیاه در دوران بارداری ممنوع اعلام شده است.

و ادامه دارد ... 

تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

محمدتقی عبادی