مروری بر گیاهان دارویی آبزی و نیمه آبزی
مروری بر گیاهان دارویی آبزی و نيمه آبزي
.
فائزه رضوانی نیا1، محمّدتقی عبادی2*
1- دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس
2- عضو هیات علمی گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس.
.
چکیده
رویش گیاهان دارویی در زیستگاه های متفاوتی اتفاق می افتد که از جمله آنها می توان به رویش برخی از این گیاهان در درون یا مجاورت آب ها اشاره نمود که به این دسته، گیاهان دارویی آبزی گفته میشود. این گیاهان برای زندگی در چنین شرایطی دارای اندام های سازگار برای بقا در درون و یا سطح آب هستند و متداول ترین اندام سازگار شده آنها، بافت آئرانشیم می باشد. در این مقاله تعدادی از گیاهان دارویی آبزی مورد بررسی قرار گرفته و به برخی از خواص درمانی و کاربردهای آنها نیز اشاره شده است.
کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، گیاهان آبزی، مواد موثره، خواص درمانی.
مقدمه
طب سنتی هنوز هم تقریبا در هر بخش از جهان بدون توجه به تحولات در سیستم های دارویی مدرن مورد اعتماد و استفاده قرار می گیرد. این موضوع ممکن است به دلیل تعدادی از عوامل پیچیده اجتماعی-اقتصادی، کمبود امکانات مدرن، درمان های گران قیمت، آموزش، اعتقاد و غیره باشد. اصول اولیه سیستم های طب سنتی شامل استفاده از گیاهان مختلف برای درمان بیماری همراه با انتقال دانش از نسل به نسل دیگر است که تحولات در سیستم های دارویی مدرن نیز به طریقی از اینها سرچشمه می گیرد. پیشرفت های سریع در علم و فناوری مربوط به فارماکوگنوزی، کروماتوگرافی، بیوتکنولوژی گیاهی، زیست شناسی مولکولی و غیره به طور فوق العاده ای به افزایش ارزش سیستم های سنتی دارویی کمک کرده است که ترکیبات بیولوژیک فعال و کاربردهای آنها را مشخص می کند.
گروهی از مردم در دوران باستان ترجیح می دادند در اکوسیستم تالابی و مرطوب زندگی کنند، جایی که آنها می توانستند از شرایط و امکانات برای تهیه غذا، پوشاک و ... استفاده کنند. گیاهان آبزی با تأمین غذا، کود، فیبر و منبع دارویی نقش بسزایی در تمدن بشری داشته اند و همچنین آنها با تبدیل انرژی نوری به انرژی شیمیایی به عنوان تولیدکنندگان اولیه اکوسیستم آبی در نظر گرفته می شوند. علاوه بر این، گیاهان آبزی برای ماهی ها، حشرات و دیگر آبزیان یا دوزیستان، سرپناه و غذا فراهم می کنند و همچنین برای کنترل فیتوپلانکتون ها و خزه ها در آب استفاده میشوند. استفاده از گیاهان آبزی برای گیاه پالایی در ارتباط با فلزات سنگین در اکوسیستم های آبی نیز حائز اهمیت می¬باشد و علاوه بر این موارد، استفاده از گیاهان آبزی در صنعت پرورش ماهی های آکواریومی در سراسر جهان باعث افزایش تقاضای آنها شده است.
متاسفانه نمی توان تعداد دقیقی از گیاهان دارویی آبزی ارائه داد. مطالعات انجام شده بر روی گیاهان آبزی نشان داده است که این گیاهان کم استفاده ترین گیاهان هستند. با اینکه بسیاری از آن ها پتانسیل بالایی برای استفاده به عنوان گیاهان دارویی دارند، اما کاربرد آنها محدود به مناطق خاصی از جهان است که این موضوع در درجه اول به دلیل ناآگاهی در مورد این گیاهان یا عادات غذایی افراد می¬باشد. بیش از 50 درصد از مردم در بسیاری از مناطق سریلانکا و ایالت های هند نزدیک به آب، از گیاهان آبزی به عنوان گیاهان دارویی و سپس از آنها به عنوان غذا و زینت در هدایای مذهبی استفاده می کنند. دانشمندان در سراسر جهان علاقه مند هستند تا آن ها را بر اساس ویژگی های مورفولوژیک و ژنتیکی جداسازی کنند. در این مطالعه به تشریح تعدادی از گیاهان دارویی آبزی، نیمه آبی و کاربردهای دارویی آنها می پردازیم.
1) وَج، اگیر ترکی یا سوسن صغیر
Acorus calamus L. (Sweet Flag; Araceae)
یک گیاه دارویی مهم از خانواده گل شیپوریان می باشد که در مناطق معتدل، نیمه گرمسیری و گرم آسیا، اروپا و آمریکای شمالی، مناطق باتلاقی، زمین های کم عمق و لبه برکه ها پراکندگی گسترده ای دارد. مردم از ریزوم، ریشه و برگ های آن استفاده میکنند که حاوی آلکالوئیدهای مهم دارویی (کولین)، آکورین و کالامینA، گلیکوزیدهای تلخ، کالامول، صمغ، رزین و تانن میباشد. ترکیب اصلی برگ ها بتا آسارون (27 تا 45 درصد) است، در حالی که در ریزوم ها آکورنون (20.86 درصد) و ایزوکالامندیول (12.75 درصد) به عنوان اجزای اصلی هستند. این گیاه از زمان های قدیم در سیستم آیورودای هند، سیستم های مراقبت های بهداشتی سنتی چینی، آمریکایی و اروپایی استفاده می شود. این گیاه برای درمان آسم، اسهال، صرع، جنون، بی خوابی، مالیخولیا، عوارض قلب، ریه و بیماری های پوستی میتواند مفید باشد. همچنین در برخی مطالعات از این گیاه به عنوان ضد باکتری، ضد زخم، ضد اضطراب، ضد تشنج و ضد اسپاسم نام برده شده است.
...
و ادامه دارد ...
نرویــد بــر زمیــن هرگـز گیـاهــی