گیاهان دارویی و معطر ایران

معرفی برخی از مؤسسات تحقیقاتی گیاهان دارویی و ادویه‌ای جهان (بخش اول)

.
محمّدکاظم صالحی، محمّدتقی عبادی

1- دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم باغبانی، گرایش گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
2- دانشيار گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس.

.

جهت دانلود متن کامل مقاله، اینجا کلیک کنید

چکیده
از گذشته‌های دور استفاده از گیاهان دارویی و ادویه‌ای در بین مردم جهان رواج داشته و تقاضای گسترده جهت کاربرد این گیاهان در صنایع مختلف سبب شده است که مؤسسات تحقیقاتی تخصصی جهت مطالعات متنوع کشت تا فرآوری و ارزیابی مواد مؤثره آن‌ها ایجاد شوند. آشنایی با مؤسسات تحقیقاتی گیاهان دارویی و ادویه‌ای جهان می‌تواند سبب استفاده از تجارب آن‌ها در توسعه و بهبود روش‌ها و رویکردهای پژوهشی شده و زمینه همکاری و انجام تحقیقات مشترک را فراهم سازد. در این مقاله ضمن معرفی اهداف و فعالیت‌های 10 موسسه تحقیقاتی ملی در کشورهای مختلف جهان، بخش‌های مختلف آن‌ها و گیاهان هدف مورد بررسی قرار گرفته است.
گل واژگان: گیاهان دارویی، ادویه‌ها، پژوهش، آموزش، راهبردهای استراتژیک.

.
۱- موسسه تحقیقات ادویه‌جات هند
محل موسسه: بخش کوژیکود استان کرالا
تاریخچه: شورای تحقیقات کشاورزی هند در سال 1971 میلادی در جهت انجام پروژه‌های اصلاحی بر روی محصولات ادویه‌ای و بادام هندی، مرکز تحقیقاتی را در شهر کاساراگود استان کرالا ایجاد نمود که بعدها بخش تحقیقات ادویه، مستقل شد و در سال 1995 در بخش کوژیکود استان کرالا به موسسه تحقیقات ادویه‌جات هند ارتقا یافت.
وظایف کاری: تحقیقات پایه‌ای، کاربردی و استراتژیک در مورد مدیریت منابع ژنتیکی، اصلاح نژاد، روش‌های تولید و فرآوری در جهت دستیابی به محصولات سالم
گیاهان هدف: فلفل سیاه، هل، زنجبیل، زردچوبه، دارچین، وانیل، میخک، جوز هندی، فلفل قرمز، گارسینیا
بخش‌ها:
اصلاح و بیوتکنولوژی
-دارای بزرگ‌ترین مجموعه ژرم پلاسم در ادویه‌جات مختلف، بیش از پنج هزار محصول منحصربه‌فرد
-عرضه ۲۵ رقم اصلاح شده ادویه پر محصول و مرغوب
تولید محصول و فناوری پس از برداشت
-توسعه سیستم‌های کاشت، کشاورزی ارگانیک، مدیریت یکپارچه تغذیه گیاهی
-شناسایی ارقام مقاوم به خشکی، مطالعات پایه‌ای در مورد بیوسنتز متابولیت­های ثانویه
حفاظت از محصول
-تحقیقات بر روی عوامل بیماری­زای گیاهی، حشرات و نماتدهای انگلی
علوم اجتماعی
-حوزه‌های تحقیقاتی و خدماتی شامل اقتصاد، آمار و ترویج کشاورزی
برنامه‌های پژوهشی موسسه
جمع‌آوری، حفاظت و ارزیابی ژرم پلاسم ها
اصلاح نژاد، بالابردن کیفیت و مقاومت در برابر تنش‌های زنده و غیرزنده از طریق روش‌های کلاسیک و بیوتکنولوژیک
استانداردسازی روش‌های تکثیر ژنوتیپ‌های پر محصول برای اطمینان از تولید و توزیع در مقیاس بزرگ
توسعه تکنیک‌های کشاورزی برای افزایش تولید و بهره‌وری
مدیریت تلفیقی آفات و بیماری‌ها
تکنولوژی پس از برداشت
جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی کشت، بازاریابی و تبلیغات در ادویه‌جات
بررسی جنبه‌های غذایی و دارویی ادویه‌جات
خدمات
مشاوره
-تشخیص و مدیریت آفات و بیماری‌ها
-تکنولوژی پس از برداشت
-کشت بافت
-مدیریت خاک، عناصر غذایی و آب
-تولید نشا و بذر در مقیاس بزرگ
-تولید تجاری فلفل سیاه و هل
-تکنیک‌های تکثیر گیاهان
-انتخاب محل و ایجاد باغ ادویه
آموزش
-فرآوری و کنترل کیفیت در ادویه‌جات
-مدیریت تلفیقی آفات و بیماری‌ها
-مدیریت نماتد
-پرورش انبوه حشرات مفید (کنترل بیولوژیک و ...)
-مدیریت یکپارچه تغذیه گیاهی
امکانات آزمایشگاهی و تجهیزات
مرکز متمرکز زیست‌شناسی مولکولی
بیوشیمی
شیمی خاک
حفاظت از گیاه
کنترل زیستی
کتابخانه و مرکز بیوانفورماتیک
تجهیزات پیشرفته برای فناوری پس از برداشت
سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS
مرکز کشت بافت
بخش بررسی ارقام و صدور گواهی ژنتیکی
آمار و محاسبات
سالن کنفرانس
مهمان‌سرا
ایستگاه منطقه‌ای آپانگالا
مزرعه آزمایشی

۲- مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و معطّر هند
۳- مرکز تحقیقات گیاهان زراعی آلمان (گروه تحقیقاتی گیاهان دارویی)
۴- پژوهشگاه مرکزی محصولات زراعی ترکیه - واحد گیاهان دارویی و معطّر
۵- انستیتو اصلاح نباتات و منابع ژنتیکی یونان - واحد پرورش گیاهان معطّر و دارویی

.

جهت دانلود متن کامل مقاله، اینجا کلیک کنید

.

و ادامه دارد ...

.

شناسايي تقلبات در اسانس‌های گياهي

.

دکتر محمّدتقي عبادي

دانشيار دانشگاه تربيت مدرس

.

چکيده

صنايع مختلفي در جهان از مواد اوليه طبيعي در محصولات خود استفاده مي کنند و در اين ميان، اسانس هاي گياهي جايگاه ويژه اي دارند. امروزه در سطح بين المللي موضوع تقلبات در فرآورده هاي طبيعي نظير اسانس هاي گياهي بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته است. به دلیل محدودیت‌های موجود در تولید اسانس‌های طبیعی (مانند مشکلات در تأمین ماده اولیه گیاهی یا روش استخراج)، همواره افراد سودجو به دنبال انجام تقلب هستند. به‌طور معمول، تقلب در اسانس‌ها از طریق افزودن ترکیبات مصنوعی و طبیعی (مرتبط یا غیرمرتبط با ترکیبات اصلی اسانس)، به منظور افزایش حجم اسانس یا تنظیم مقدار برخی از ترکیبات شاخص بر اساس استانداردهای جهانی نظیر ایزو یا کیفیت موردنظر مشتری اتفاق می‌افتد. در اين مقاله، مروري بر اين موضوع و راهکارهاي شناسايي تقلبات در اسانس هاي طبيعي خواهيم داشت.

واژگان کليدي: اسانس، تقلبات، ناخالصي ها، دستگاه هاي کروماتوگرافي.

.

دانلود متن کامل مقاله

.

.

کتاب استانداردسازی و فرآوری اسانس ­های گیاهی

.

گردآورندگان:

دکتر محمّدتقی عبادی، دکتر محمّد فخرالاسلام

(اعضای هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس)

سرور برکت، علی نیک‌خواه، مهدی اکبری، مهسا صمدی‌فر، منا کاملان زرگر زرین، آرش کاظم ­پور، مریم سلیمانی­ مقدم، الهام رضایت، فاطمه پارسایی‌فرد، کریم فرمان­پور، حانیه احدی، سیما قاهری

(دانشجویان شرکت‌کننده در طرح شهید احمدی روشن، بنیاد ملی نخبگان)

.

جهت مشاهده بخش هایی از کتاب، بر روی گزینه دانلود کلیک نمایید.

.

.

ناشر: انتشارات آموزش و ترویج کشاورزی

سال و نوبت چاپ: ۱۴۰۲- اول

شابک: ۹-۶۵-۶۶۳۳-۶۲۲-۹۷۸

قیمت: ۱۵۰٫۰۰۰ تومان

شمارگان: ۱۰۰۰ نسخه

آدرس: روبروی دانشگاه تهران، بین خ ۱۲ فروردین و خ فخر رازی، پاساژ ظروفچی، طبقه سوم، واحد 11.

تلفن: ۶۶۹۶۳۱۲۶ – ۶۶۹۶۸۰۵۳ تلفن همراه: ۰۹۱۲۷۳۷۰۶۳۱ – ۰۹۱۹۶۳۵۷۷۱۵

.

.

مقدمه گردآورندگان

اسانس‌ها که روغن‌های فرّار نیز نامیده می‌شوند، بر اساس تعریف سازمان جهانی استاندارد (ایزو)، فراورده‌هایی هستند که از تقطیر بخش‌های مختلف گیاهان (میوه، گل، شکوفه، برگ، ساقه، چوب و ریشه) و یا به کمک سایر روش‌های نوین (استخراج با سیال فوق بحرانی، فراصوت، ماکروویو، اُهمیک و…) تولید می‌شوند. علاوه بر اسانس‌های طبیعی که به عنوان متابولیت‌های ثانویه در گیاهان دارویی و معطّر ساخته می‌شوند، اسانس‌های غیرطبیعی تحت عنوان شبه طبیعی یا مصنوعی (از طریق سنتز با مواد شیمیایی مشابه اسانس طبیعی) نیز وجود دارند. در دهه‌های گذشته، اسانس‌های مصنوعی به دلیل صرفه اقتصادی، در دسترس بودن، تولید انبوه و یکنواختی کیفیت در صنایع مختلف استفاده شدند. اما امروزه با توجه به حساسیت‌زایی و سرطان‌زایی برخی از ترکیبات آن‌ها و اثرات نامطلوب بر سلامت انسان و محیط‌زیست، ممنوعیت استفاده از آن‌ها در بسیاری از مواد غذایی و لزوم توسعه مصرف ترکیبات طبیعی، به‌کارگیری اسانس‌های طبیعی بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است.اسانس‌های گیاهی به عنوان یکی از پُر استفاده ترین فرآورده‌های حاصل از گیاهان دارویی و معطّر در صنایع مختلف کاربرد دارند ولی همواره عدم ثبات کیفیت آن‌ها در اثر تغییر در مواد اولیه (مواد گیاهی تازه یا خشک) سبب می‌گردد که کاربرد آن‌ها در صنعت با محدودیت‌ها و مشکلاتی همراه باشد. تاکنون راهکار مناسبی جهت تأمین مواد گیاهی باکیفیت یکنواخت در حجم بالا جهت حل این مشکل در جهان معرفی نشده است و تمام تلاش‌های تولیدکنندگان گیاهان دارویی در خصوص تهیه بذر اصلاح‌شده، عملیات کشت تا برداشت علمی و… نتوانسته است نتیجه موردنظر را حاصل نماید. لذا، اسانس حاصل از این مواد گیاهی همواره غیر همگن بوده و تغییر شرایط اقلیمی و مدیریت تولید در مزارع گیاهان دارویی و معطّر سبب تأثیرات شگرف بر کیفیت اسانس‌ها می‌شود.

فرآوری اسانس‌ها با هدف رسیدن به یک محصول یکنواخت و مطابق با استانداردهای جهانی نظیر ایزو و یا نیاز خاص مشتری را اصطلاحاً “استانداردسازی اسانس ها” می‌نامند. این فرآوری شامل عملیات‌ مختلفی در راستای غنی کردن اسانس از یک یا چند ترکیب خاص یا حذف ترکیبات مزاحم است. با استفاده از استانداردسازی می‌توان مشکل عدم یکنواختی اسانس‌های طبیعی که یکی از چالش‌های اصلی در صنعت اسانس است را برطرف کرد. زیرا اسانس‌های طبیعی تولید شده از یک گونه گیاهی، با توجه به شرایط محیطی و زراعی، کیفیت متفاوتی دارند. استانداردسازی شامل تعیین ویژگی‌های اصلی، پارامترهای ثابت و مقادیر کمی و کیفی مشخص، برای اطمینان از کنترل کیفیت و دستیابی به اثربخشی، ایمنی و تکرارپذیری تعریف می‌شود. ازآنجایی‌که مجموعه گسترده ای از ترکیبات شیمیایی در گیاهان وجود دارد، می‌توان تعدادی از آن‌ها را به عنوان شاخص استانداردسازی در نظر گرفت. در این حالت، درصد یک یا چند ترکیب خاص افزایش و یا کاهش می‌یابد و این امر موجب افزایش کیفیت و تأمین اسانس با خصوصیات مدنظر صنایع مصرف‌کننده، تقویت بازار داخلی، افزایش صادرات و ورود به عرصه جهانی می‌شود. علاوه بر این، استاندارد کردن منجر به تولید اسانس با ویژگی‌های تکرارپذیر از گونه‌های مختلف کشت شده در شرایط اقلیمی متفاوت می‌شود.از روش‌های مختلفی برای جداسازی و یا تغلیظ ترکیبات هدف، جهت استانداردسازی استفاده می‌شود. روش‌های تقطیر جزء‌به‌جزء و رکتیفیکاسیون (تقطیر مجدد اسانس در شرایط خلأ) متداول‌ترین روش‌ها جهت کاربرد در مقیاس صنعتی می باشند. همچنین در این کتاب مطالبی در خصوص سایر روش های استانداردسازی نظیر کاربرد پلیمرهای جاذب و استخراج با سیالات فوق بحرانی گردآوری شده است و در ادامه، مروری بر روش‌های درون‌پوشانی اسانس‌های طبیعی صورت پذیرفته است که با هدف افزایش اثربخشی و پایداری اسانس‌ها می‌باشند و می توانند جهت مخاطبین گرامی مفید واقع شوند.

همچنین گردآورندگان بر خود لازم می‌دانند تا از مساعدت‌های خانم دکتر فرزانه عرب پور رق آبادی (عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس) و آقای دکتر مرتضی حسین پور (عضو هیات علمی پژوهشگاه نیرو) به عنوان ویراستاران علمی کتاب کمال تشکر و قدردانی را به عمل آورند. با توجه به اینکه هیچ اثر علمی خالی از ایراد و اشتباه نیست، گردآورندگان کتاب مشتاقانه پذیرای نظرات خوانندگان محترم می‌باشند تا در چاپ‌های بعدی، اشکالات احتمالی مورد بازبینی و اصلاح قرار گیرد.

.

فهرست

فصل اول: آشنایی با عملیات صنعتی استانداردسازی اسانس های گیاهی

مقدمه

شیمی اسانس‌ها

روش‌های استخراج اسانس

تقلبات در اسانس‌های طبیعی

لزوم توجه به استانداردسازی اسانس ها

لیست استانداردهای ایزو موجود برای اسانس های گیاهی

معرفی روش های استانداردسازی اسانس ها

تقطیر جزءبه‌جزء، راهکار صنعتی استانداردسازی اسانس ها

تفاوت ستون های سینی دار و پُر شده

ستون های ناپیوسته و پیوسته

انواع رفلاکس

انواع سینی های تقطیر

نحوه راه‌اندازی برج تقطیر

فصل دوم: کاربرد پلیمرهای جاذب در جداسازی و خالص‌سازی ترکیبات طبیعی

روش‌های جداسازی و خالص‌سازی با استفاده از پلیمرهای جاذب

جداسازی بر اساس فرآیندهای جذب سطحی

اولترا فیلتراسیون و نانو فیلتراسیون

تراوش تبخیری و تقطیر غشایی

انواع پلیمرهای مورد استفاده در ساخت غشاهای پلیمری

معرفی شرکت‌های فعال در زمینه تولید رزین‌های تجاری

معرفی شرکت‌های فعال در زمینه تولید غشاهای پلیمری

فصل سوم: استخراج با سیال فوق بحرانی

روش‌های متداول استخراج مواد مؤثره گیاهان و مقایسه با روش SFE

استخراج با SFE

دستگاهوری SFE

پارامترهای مؤثر در استخراج با SFE

اثر دما و فشار

اثر سرعت جریان حلال

اثر حلال اصلاحگر

زمان‌های استاتیک و دینامیک در SFE

کاربرد سیال فوق بحرانی در استخراج مواد مؤثره گیاهان دارویی مختلف

فصل چهارم: مروری بر روش‌های درون‌پوشانی برخی از مهم‌ترین اسانس‌های گیاهی

مواد مورد استفاده برای درون‌پوشانی

روش‌های درون‌پوشانی

– روش‌های شیمیایی

– فرایندهای مکانیکی

درون‌پوشانی اسانس‌ها

– زیره سبز

– رازیانه

– ترخون

– مورد

– رزماری

– گشنیز

– نعناع فلفلی

– اکالیپتوس

– علف لیمو

روش‌های میکروسکوپی جهت بررسی سیستم‌های درون‌پوشانی

.

مروری بر اهلی سازی گیاهان دارویی و معطر

.

فائزه صیادی1، محمّدتقی عبادی*2

1- دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، گرایش گیاهان دارویی، دانشگاه تربیت مدرس.
2- عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس.

.

مقدمه
از زمان بسیار قدیم، مردم منابع گیاهی را برای نیازهای خود جمع‌آوری می‌کردند. حتی امروزه صدها میلیون نفر، عمدتا در کشورهای در حال توسعه، بخش قابل توجهی از نیازهای معیشتی و درآمد خود را از محصولات گیاهی جمع‌آوری شده، بدست می‌آورند. جمع‌آوری محصولات باارزش مانند گیاهان دارویی نیز به دلایل فرهنگی و اقتصادی در کشورهای پیشرفته ادامه دارد.
تعداد گونه‌های گیاهی که برای اهداف دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تنها قابل تخمین است؛ در کل میتوان تخمین زد از 450000 گونه گیاهی جهان، تعداد گونه‌های گیاهی مورد استفاده برای اهداف دارویی حدود 72000 باشد. ارزیابی اینکه چند گونه گیاهان دارویی به‌صورت تجاری معامله می‌‌شوند، دشوار است. عمده مواد گیاهی از کشورهای در حال توسعه صادر می‌شوند درحالی‌که بازارهای عمده در کشورهای پیشرفته قرار دارند. حدس مطلوبی وجود دارد که تعداد کل گیاهان دارویی در تجارت بین‌المللی حدود 3000 گونه در سراسر جهان باشد.
تقاضا برای منابع گیاهی برای گسترش بازارهای محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی با افزایش حجم روبه‌رو شده و تا حد زیادی از جمعیت وحشی برداشت می‌شوند. منابع گیاهی وحشی به‌طور کلی با جنگل‌زدایی و تبدیل آن‌ها به مزارع، چراگاه و زمین‌های کشاورزی به‌طور فزاینده‌ای محدود می‌شود. در بسیاری از موارد، تاثیر از طریق برداشت مستقیم همزمان با کاهش به دلیل تغییر در کاربری زمین همراه است. این امر به مدیریت زیستگاه به‌عنوان عامل اصلی در مدیریت جمعیت گونه‌ها نیاز دارد. ارزیابی ها نشان می دهد که 21% از گیاهان جهان تهدید می‌شوند. اگر این درصد به 72000 گونه دارویی اعمال شود، ما را به این نتیجه می‌رساند که حدود 15000 گونه گیاهان دارویی و معطر حداقل تا حدی تهدید می‌شوند.
با افزایش درک اینکه برخی از گونه‌های وحشی بیش از حد مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، برخی توصیه می‌کنند که گونه‌های وحشی به سیستم‌های کشت وارد شده و اهلی‌سازی شوند. منظور از اهلی‌سازی فرآیندی است که طی آن گیاهان وحشی به محصولات زراعی تبدیل می‌شوند.

استراتژی اهلی‌سازی:
روند اهلی‌سازی گیاهان دارویی به دو فعالیت مختلف تقسیم می‌شود:
1. در رویشگاه طبیعی: تحقیقات و مشاهدات در رویشگاه طبیعی عبارتند از گیاهشناسی، شرایط آب‌وهوایی، خصوصیات خاک، رشدونمو و فیزیولوژی گیاه، تولیدمثل، تکثیر طبیعی و حساسیت به آفات و بیماری‌ها.
2. در مزرعه: مطالعات انجام شده در مزرعه شامل جنبه‌های روش‌های تکثیر، اقدامات پیشرفته کاشت، محافظت در برابر علف‌های هرز و آفات، زمان بهینه برداشت، استفاده از مکانیزاسیون، فرآیندهای پس از برداشت، کنترل کیفیت و بررسی فیتوشیمیایی است.

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...

گياهان دارويي و معطر هالوفيت (شورپسند)

.

محمّدکاظم صالحی1، محمّدتقی عبادی*2
1- دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، گرایش گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
2- عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس.

.

چکیده
شرایط متنوع اقلیمی کشور باعث شده است که تنوع گیاهان دارویی مناسبی در اختیار داشته باشیم. حدود 61 درصد مناطق کشور را مناطق خشک و بیابانی تشکیل داده و رشد روز افزون جمعیت و کمبود موادغذایی باعث شده به این مناطق برای سکونت و تامین نیازهای غذایی خویش توجه بیشتری داشته باشيم. هدف از تدوين این مقاله، شناخت گیاهان دارویی هالوفیت یا شورپسند با توجه به محیط رشد، مواد موثره، نحوه تعامل آنها با زمینهای شور و کاربردهاي آنها است که بتوان با تحقیقات گسترده، حداکثر استفاده را از آنها برد و مشکل کمبود آب شیرین را جبران و بهره وری از بیابان و منابع آب و خاک شور را افزایش داد.
گل واژگان: گیاهان شورزی، گیاهان مناطق خشک، مواد موثره، گياهان نمک دوست

...

دریافت متن کامل مقاله

و ادامه دارد ...