گیاهان دارویی و معطر ایران

باریجه ( قسنی)

Ferula gummosa

Galbanum

Apiaceae

معرفی و گیاهشناسی
باريجه گياهي چند ساله، يک پايه، با ريشه غده اي و حجيم که پوست ريشه قهوه اي رنگ و ضخامت آن يک تا سه ميلي متر است . قطر غده  6تا 17 سانتي متر می باشد. برگ هاي اوليه باريک و ضخيم و شبيه برگ گندميان است ، ولي برگ هاي گياه کامل داراي بريدگي هاي زياد و به رنگ سبز مايل به خاکستري و پوشيده از کرک هاي ريز و کوتاه است. برگ ها به طول 20 تا 30 سانتي متر و به صورت رزت قرار گرفته اند. برگها عطر و بوي خاصي دارند.
باریجه گياهي مونوکارپيک است يعني تنها يک بار گل مي دهد. در چند سال اول رويش، برگهايي طوقه اي توليد مي کند و در سال آخر رويش به ساقه مي رود و گل و ميوه توليد مي کند. گل هاي آن زرد رنگ و به صورت چتر مرکب است. ميوه آن شيزوکارپ است. بذور بيضوي کشيده با طول 5/1 تا 2 برابر عرض دانه، به رنگ زرد روشن که در قسمت مياني به رنگ قهوه اي روشن است، بذور سبک، در قسمت داخلي کمي فرو رفته و در قسمت پشتي داراي 4 تا 5 نوار طولي کمي برجسته است. از تمام اندامهاي گياه بوي تند و مخصوصی به استشمام مي رسد.
گياهي روز بلند است و دوره خواب فيزيولوژيك اين گياه از تير ماه تا اواسط اسفند ماه است.

نیازهای اكولوژیكی
به طور کلي در مناطق کوهستاني که بيشتر نزولات به صورت برف است، رويش دارد. خاک مناسب براي کشت باريجه خاکهاي با عمق کافي، نرم و قابل نفوذ است. در مناطق مرتفع و در ارتفاعات 1300 تا 3300 متر از سطح دريا رويش دارد و در اکثر نقاط ايران مي رويد.

کاشت، داشت، برداشتباتوجه به نياز سرما و استراتيفيكاسيون براي جوانه زدن و تاثير توام سرما و رطوبت زمستانه در تغييرات شيميايي مواد هورموني بذر، فصل پاييز در ماه هاي آبان و آذر بهترين زمان كاشت بذر باريجه است. بذر گياه باريجه در خاك هاي نيمه سبك در عمق 5 تا 7 سانتي متر مي بايستي كاشته شود. البته این گیاه کمتر مورد  کشت و کار قرار می گیرد و بیشتر در مراتع و کوهستان ها مورد بهره برداری قرار می گیرد.

 
بهره برداری و فرآوری
بيشترين ميزان بهره برداري از اين گياه در استانهاي سمنان ،خراسان و تهران انجام مي شود. ابتدا خاك پاي گياه را كنار زده گودالي به عمق 20 سانتي متر دور آن حفر مي كنند، سپس گياه را از قسمت يقه زخمی مي كنند به اين ترتيب شيرابه گياه به سرعت خارج شده داخل گودال جمع مي شود. هر هفته يك بار با لايه اي به قطر نيم سانتي متر پايين تر از محل بريده شده قبلي، اصطلاحاً زخم را تازه مي كنند و موجب خروج شيرابه بيشتري مي شوند. اين عمل تا خشك شدن كامل شيرابه ادامه مي يابد.
باريجه داراي 95درصد ترکيب شيميايي و دارويي با ارزش است که از ساقه و قاعده ساقه در اثر شكاف دادن شيرابه خارج مي شود، باريجه داراي 5/9 درصد اسانس، 5/63 درصد رزين و 27 درصد صمغ است. اسانس با روش تقطير با بخار آب بدست مي آيد و به رنگ زرد روشن و با بوي تند و داراي 85 ذرصد هيدرو کربور هاي ترپنوئيدي مانند آلفاپينن ( 7 تا21 درصد )، بتاپينن (  45تا 65 درصد ) و دلتا – 3 کارن ( 5/2 تا 16درصد) است.

خواص و كاربردخواص درماني آن شامل اثرات نيرودهندگي، ضد تشنج، دفع درد معده، مقوي معده و ترميم كننده زخم هاي سطحي است. مصارف صنعتي باريجه در تهيه نوعي چسب مخصوص (چسب الماس)، صنايع آرايشي بهداشتي است.

و ادامه دارد ...

 تصاویر این گیاه

مقالات علمی در مورد این گیاه

مقالات علمی فارسی

محمدتقی عبادی