گیاهان دارویی و معطر ایران

زرشک (Berberis vulgaris)

گیاه دارویی زرشک (یاقوت سرخ!!)

Berberis vulgaris

Barberry

Berberidaceae

معرفی و گیاهشناسی

زرشک درختچه ای است که بومی کشورمان بوده و بدلیل خواص متعدد خوراکی میوه ها و کاربرد های درمانی ریشه، ساقه و برگ آن دارای اهمیت فراوانی است و به جهت سازگاری خوب به زمین های کم بهره و تقریبا شور، نقش مهمی در طول تاریخ کشاورزی ایران دارد. زرشک درختچه ای است خاردار با ارتفاع 3 و گاها 6 متر که شاخه هایش دارای انشعابات فراوانی می باشند. برگ های بیضوی شکل آن تا حدودی ضخیم بوده و بصورت متناوب بر روی ساقه ها قرار می گیرد. گل های آن دو جنسی و به رنگ زرد بوده و بصورت گل آذین خوشه مشاهده می شوند. میوه ها به فرم سته و به رنگ قرمز می باشند که بقایای کلاله و خامه در انتهای آنها مشاهده می شود. عدد کروموزومی زرشک 2n=28 می باشد. زرشک معمولی (بی دانه) همان واریته B. vulgaris var. asperma می باشد.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش

زرشک درختچه ای مقاوم به سرما و خشکی، دارای نیاز نوری بالا و طالب خاک های نسبتا سبک لومی-شنی دارای زهکش خوب بوده و در ارتفاعات بالاتر از 1000 متر از سطح دریا بهتر رشد می نماید. گونه های مختلف جنس زرشک در سطح جهان پراکنده می باشند ولی گونه ی مذکور در ایران پراکنش زیادتری داشته و در استان های آذربایجان، مازندران، تهران، خراسان و ... مشاهده می شود.

کاشت، داشت و برداشت

زرشک عمدتا توسط پاجوش تکثیر می گردد. بدین منظور پاجوش های 2 تا 3 ساله را در آبان ماه یا آذر ماه جدا نموده و با فاصله 4 متر از یکدیگر کشت می نمایند. برداشت میوه ها در شهریور یا مهر ماه در هنگامی که کاملا قرمز شده اند و بصورت بریدن شاخه های حامل خوشه های میوه صورت می گیرد.

تركيبات شيميايي و فرآوری

شاخه ها و برگ ها دارای آلکالوئید بربرین، آلکالوئید بربامین، تانن و ... بوده و میوه ها حاوی اسید تارتاریک، اسید سیتریک، اسید مالیک و برخی قندها می باشد. فرآوری میوه ها برای تهیه مواد غذایی چون شربت، مربا و ژله صورت می پذیرد.

خواص درمانی و کاربردها

میوه زرشک دارای خواصی چون صفرابر، قابض و مقوی است. برگ ها و شاخه ها بدلیل داشتن آلکالوئیدهایی همچون بربرین، بربامین و ... در پزشکی نوین کاربردهای گسترده ای پیدا نموده اند که می توان به مواردی چون ضدباکتری، درمان اسهال، درمان اعتیاد، کاهش پوسیدگی دندان و ... اشاره نمود.

از میوه زرشک جهت تهیه مربا، شربت، ژله و ... استفاده می شود. از ساقه ها برای رنگرزی الیاف به رنگ زرد و در هندوستان از تانن استخراج شده از قسمت های مختلف گونه ای دیگر از زرشک برای صنایع چرم سازی استفاده می شود. بطور کل کاربردهای اندام های مختلف این گیاه در مناطق مختلف بسیار گسترده و متفاوت است.

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

از دوست گرامی ام آقای مهندس جبار فلاحی بابت ارسال تصاویر تشکر می نمایم. محمدتقی عبادی

و ادامه دارد ...

+ نوشته شده در چهارشنبه ۲۲ آبان ۱۳۸۷ ساعت 11:18 توسط محمدتقی عبادی |

خارمریم (ماریتیغال) Silybum marianum

گیاه دارویی خارمریم (ماریتیغال)

Silybum marianum

Milk thistle

Asteraceae

+ نوشته شده در جمعه ۵ مهر ۱۳۸۷ ساعت 21:55 توسط محمدتقی عبادی |

جین سنگ (Panax ginseng)

گیاه دارویی جین سنگ Panax ginseng

گیاه دارویی جین سنگ

Panax ginseng

Ginseng

Araliaceae

مقدمه و گیاهشناسی
جین سنگ یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی می باشد که از دیرباز در نزد مردم چین مورد توجه بوده است. نام این گیاه به معنی ریشه آدم نما می باشد که بدلیل شباهت زیاد ریشه آن به انسان است. در چند دهه اخیر توجه فراوانی به این گیاه شده است و یکی از گیاهان دارویی می باشد که در زمینه های تحقیقاتی بیوتکنولوژی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این وبلاگ همواره سعی بر معرفی گیاهان دارویی موجود در کشورمان ایران بوده است ولی در این مطلب با رویکردی دیگر در نظر است یک گیاه دارویی پر مصرف و مهم در سطح جهان معرفی گردد.
جین سنگ گیاهی است علفی و چندساله که ارتفاع آن گاها به 80 سانتی متر هم می رسد. برگ های این گیاه بصورت مرکب پنج برگچه ای بوده و گل های سفید تا کرم رنگ آن در سال سوم ظاهر می گردند. ریشه جین سنگ سفید تا زرد کم رنگ می باشد و طول آن تا 20 سانتی متر گزارش شده است.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش

جین سنگ گیاهی است سایه پسند و رطوبت دوست که در محدوده دمایی 9 تا 15 درجه بخوبی رشد می نماید.

کاشت، داشت و برداشت

تکثیر این گیاه بوسیله بذر صورت می گیرد ولیکن بایستی توجه داشت که بذرهای این گیاه دارای نیاز سرمایی می باشند و قبل از کاشت بایستی تیمارهای مورد نیاز جهت رفع نیاز سرمایی آنها انجام پذیرد. تولید جین سنگ کار دشواری است زیرا بایستی سایبان های مورد نیاز را برای پرورش این گیاه فراهم نمود. برداشت ریشه ها در سال پنجم یا ششم صورت می گیرد.

تركيبات شيميايي و فرآوری
مهمترین ترکیبات موجود در ریشه جین سنگ عبارتند از: ترکیبات ساپونینی (ترپن گلیکوزیدها)، اسانس (مهمترین ترکیب موجود در اسانس پاناسن می باشد)، مواد معدنی، ویتامین ب 12 و ... . ریشه ها را پس از شستشو در دمای 35 درجه خشک می نمایند.

خواص درمانی و کاربردها
خواص درمانی متعددی برای ریشه جین سنگ معرفی شده است ولی مهمترین آنها عبارتند از: افزایش قدرت فکری و عضلانی بدن، افزایش مقاومت به بیماری ها، تقویت کننده و افزایش دهنده نیروی جنسی و ... . ریشه جین سنگ بطور گسترده در درمان بسیاری از بیماری ها بصورت فرموله شده در داروها بکار می رود و هر روز استفاده ای نوین برای این گیاه یافت می شود. امید است تولید این گیاه در مناطق مستعد کشور مورد بررسی قرار گیرد.